حاملان عرش الهی

منظور از موجوداتی که نگهدارنده عرش خداوند هستند چیست و با توجه به بی نیازی مطلق خداوند، چرا خداوند به چنین موجوداتی نیاز دارد؟

مطلب بالا در بردارنده چندین پرسش است: الف. منظور از عرش چیست؟ ب. نگهدارنده های عرش چه کسانی هستند؟ ج. مراد از نگهداری عرش؟ د. آیا خداوند نیاز به این موجودات دارد؟ بدین منظور به تک تک این پرسشها پاسخ داده می شود. مطلب نخست: مراد از عرش چیست؟ عرش در لغت به معنای تخت پادشاهی است و در اصطلاح قرآنی وقتی به خداوند متعال نسبت داده می شود، یک نحوه اسناد مجازی است. در اینجا، اسناد حقیقی نیست چرا که اسناد حقیقی عرش به خداوند، مستلزم جسمانی بودن خداوند است و چون خداوند جسمانی نیست، بنابراین، مراد از عرش نیز امری غیر جسمانی است. بدین صورت که چون تخت سلطانی، نشانه مقام و شوکت و فرماندهی پادشاه است، چنانکه در داستان حضرت سلیمان، وقتی حضرت می خواهد قدرت خود را به پادشاه سبأ نمایان کند، تخت پادشاهی او را از کاخش به سرای خود می آورد. بنابراین، مراد از عرش، چیزی است که نشانه حکومت الهی است. برخی آن را به معنای "مجموعه جهان هستی" دانسته اند.(1) برخی نیز مراد از عرش را علم الهی دانسته اند.(2) مطلب دوم: نگهدارنده عرش در این مورد، چند بیان وجود دارد. در این آیه شریفه بیان شده که نگهدارنده عرش، 8 (نفر یا گروه) هستند. در روایتی بیان شده که «حاملان هشتگانه عرش خدا در قيامت چهار نفر از اولين، و چهار نفر از آخرين هستند، اما چهار نفر از اولين "نوح" و "ابراهيم" و "موسى" و "عيسى"(علیهم اسلام) مى ‏باشند، و چهار نفر از آخرين محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و "على" و "حسن" و "حسين" (علیهم السلام) هستند.»(3) در روایتی دیگر از نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) بیان شده که «حاملان عرش امروز، 4 نفر(یاگروه) هستند که در روز قیامت 4 نفر(یاگروه) دیگر آنان را کمک می کنند و با هم 8 نفر(یاگروه) می شوند.»(4) به هر حال، نکته مشترک در این تعابیر این است که حاملان عرش، 8 (نفر یا گروه) هستند. مطلب سوم: مراد از نگهداری عرش نکته مهم دیگری که در این مسئله مهم است آن است که مراد از نگهداری عرش چیست؟ باتوجه به اینکه گفتیم مراد از عرش، حکومت خداوند و محدوده آن، مجموعه جهان هستی است، سوال دیگری که ایجاد میشود آن است که مراد از نگهداری این عرش چیست؟ چندین احتمال در اینجا وجود دارد: احتمال نخست: با توجه به روایت اول، مراد از نگهداری می تواند مقام شفاعت باشد که این شفاعت شامل تمام هستی و موجودات آن می شود. احتمال دوم: با توجه به روایت دوم و آیه شریفه که به صورت مطلق بیان شده است، می تواند مراد از نگهداری عرش، انجام بخشی از فرایند تدبیر نظام عالم باشد. این احتمال با توجه به روایتی دیگر تقویت می شود. در این روایت بیان شده است که این 4 نگهدارنده به صورت 4 دسته از جانداران عالم (انسان، پرندگان، درندگان و حیوانات اهلی) خلق شده اند تا به واسطه آنان خداوند به این موجودات روزی بدهد.(5) مطلب چهارم: وجه نگهداری مسئله مهم دیگری که در این میان به نظر می رسد این است که خداوند چه نیازی به این موجودات دارد. چه ایشان را انسان های برتر بدانیم و چه فرشتگان، خداوند متعال قادر مطلق چه نیازی به این واسطه ها دارد. در این سوال، یک شبهه اشراب شده است. بدین صورت که بین صفت قدرت مطلق الهی و انجام برخی از کارهای او توسط موجودات دیگر، تناقض وجود دارد. پاسخ این سوال آن است که: اگر این موجودات مستقل این کار را انجام داده بودند، تناقض وجود داشت. اما خداوند خودش به اذن خودش به آنان چنین قدرتی را بخشیده است و این موجودات در کار خود(شفاعت یا تدبیر) استقلالی ندارند و کاملا وابسته به حق تعالی هستند. چنان که در روایت آخر به این نکته اشاره شده است و مسئله رزق دادن به آن چهار دسته از جانداران، به صورت مجازی به این 4 حامل عرش اسناد داده شده است و رزق به خود خداوند منسوب شده است: «یسترزق الله» بعلاوه، ادله نقلی و عقلی دال بر قدرت مطلق خداوند و عدم نیاز او به هیچ موجودی دیگر، نشان دهنده مراد از این آیه شریفه و حمل عرش توسط این حاملان است.

پی نوشت ها:

1. ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1374، ج24، ص452.

2. محمد بن یعقوب کلینی، اصول كافي، تصحیح غفاری و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق، چاپ چهارم، ج 1،ص 132، ح6.

3. علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، 1363، چ سوم، ج2، ص384.

4. فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، تهران، ناصر خسرو،1372، چ سوم، ج10، ص520.

5. العروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، 1415ق، چ چهارم، ج5، ص404.

http://http://www.askquran.ir/showthread.php?t=59382&p=887642&viewfull=1#post88