بنده مخلص
براي اين كه جزء بندگان مخلص خدا باشم، و اعمالمان به دور از هرگونه شرك و ريا باشد چه كار بايد بكنيم؟
مبارزه با این پدیده و در حقیقت کسب اخلاص در نیت و عمل، از دشوارترین گردنه های راه ایمان است. کوتاه ترین راه عقلى براى رسیدن به اخلاص و ریشه کن کردن «ریا»، تقویت توحید در دل خود مى باشد. منظور از توحید در این مقام، توحید افعالى مى باشد، یعنى انسان باور کند که فاعل و مؤثرى در عالم جز خداوند نیست «لا مؤثر فى الوجود الا اللَّه». اگر براى ما روشن شود که هیچ کس به غیر از خدا منشأ اثر نیست و بفهمیم که رزق، عطا، منع، غنا، فقر، مرض، سلامتى، ذلت، عزت، زندگى، مردن و ... همه در دست خداوند است و هر آن چه در جهان هست مقهور امر حاکم بى شریک مى باشد، دیگر دل به دیگران نمى بندیم و خودنمایى در مقابل دیگران برایمان لذت نخواهد داشت. زیرا ریشه «ریا»: - یا طمع در مال و منافع دیگر انسان ها است - و یا محبت و دوست داشتن مدح و ستایش انسان ها است - و یا خوش نداشتن و کراهت از مذمت و ملامت مردم است. اگر ریاکار این سه مشکل را حل نماید، دیگر دلیلى براى خودنمایى در مقابل انسان ها وجود نخواهد داشت. انسان عاقل رغبت به کارى که براى او نفعى ندارد پیدا نمى کند و به امرى که به حال وى ضرر رساند بى میل مى باشد. ریا همان ضرر و نبود نفع است، زیرا دل بستن به تعریف یا دلگیر شدن از نکوهش مردم، نفعى به حال انسان ندارد، بلکه ریا موجب بطلان عبادت و مضرّ مى باشد. علاوه این که نظر مردم به اندک چیزى متغیر مى شود. رضا و خشنودى آدمیان، زودگذر و ناپایدار است و شخص ریاکار مضطرب، دلنگران، متزلزل و مشوش است. در مقابل، اخلاص و چشم نداشتن به مخلوقات، اطمینان و آرامش دل را افزون مى کند. راه های رسیدن به اخلاص و درک توحید افعالى: الف) مطالعه و تفکر راجع به یگانگى مطلق خداوند ب) توجه به عجز و ناتوانى مخلوقات ج) تلقین این مطلب که مؤثرى در جهان غیر از خداوند نیست د) تفویض و توکل به خداوند در کارها و تمرین در جهت تقویت آن ه) توجه به بی اعتباری و آفات امور دنیوی از قبیل مال و جاه و بیرون نمودن محبت دنیا و متعلقات آن از دل و) مبارزه با حبّ نفس (زیرا ما خود را دوست داریم و همیشه مى خواهیم خواسته هایمان برآورده شود و مورد تکریم و ستایش دیگران واقع شویم). گاهى عملى خالصانه انجام مى گیرد، ولى بعد از اتمام عمل، صاحب عمل کارى مى کند و یا سخنى مى گوید که به دیگران بفهماند فلان عمل را انجام داده ام، این نوع ریا اگرچه شرعا مبطل عمل عبادى نیست، ولی به لحاظ اخلاقی ریا محسوب می شود و عمل انسان را از شرایط تاثیر گذاری مثبت می اندازد. ز) توجه به این که ریا، عمل و عبادت انسان را بی اثر می نماید و بلکه اثر سوء پدید می آورد و صفت زشت نفاق را در دل مى پرورد. توصیه های علماى علم اخلاق: 1. تقویت مبانى توحیدى در ابعاد مختلف و درک این حقیقت که مؤثر اصلى تنها خداست، و مبدء و مرجع اوست، و همه فقیر درگاه اویند، و او غنى بالذات است: «یا أَیُّهَا اَلنَّاسُ أَنْتُمُ اَلْفُقَراءُ إِلَى اَللَّهِ وَ اَللَّهُ هُوَ اَلْغَنِیُ»(1) 2. قطع طمع از مردم و توجه به فقر و نیازمندى همه آنان به درگاه خداوند. 3. پناه بردن به خداوند از شر شیطان و نفس اماره. 4. اخفاى عمل در حد ممکن . 5. تلاوت قرآن و توجه به معانى آن به خصوص آیات توحیدى. 6. توجه دائمى به الگوهاى اخلاص و سعى در تشابه آن ها. این کار با مطالعه زندگى اولیاى الهى میسر است.
___________
(1) فاطر/ 15.
