برادر ایمانی یا برادر دینی
چه فرقی بین برادر و خواهر ایمانی و و برادر و خواهر دینی وجود دارد؟ در مجلسی واعظ می گفت اهل سنت برادر دینی هستند با ما، اما برادر ایمانی نیستند. من متوجه نشدم یعنی چه؟ آیا اصلا این درست هست؟
ایمان از اسلام بالاتر است، زیرا اسلام یعنی تسلیم و ایمان، یعنی باور قلبی که با اطاعت کامل از خدا و رسول به دست می آید: «قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا يَدْخُلِ الْإيمانُ في قُلُوبِكُمْ وَ إِنْ تُطيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لا يَلِتْكُمْ مِنْ أَعْمالِكُمْ شَيْئاً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ»؛ عرب هاى باديه نشين گفتند: «ايمان آورده ايم» بگو: «شما ايمان نياورده ايد، ولى بگوييد اسلام آورده ايم، امّا هنوز ايمان وارد قلب شما نشده است! و اگر از خدا و رسولش اطاعت كنيد، چيزى از پاداش كاره اى شما را فروگذار نمى كند، خداوند، آمرزنده مهربان است.(1) اما بحث ما درباره برادری است، لذا درباره تفاوت اصولی و دیدگاه عقیدتی شیعه (پیروان اهل بیت) و سنی (پیروان خلفاء) بحثی نداریم. واژه اخوان در قرآن کریم، غیر از معنای نسبی و برادر خونی(2) به معنای برادر هم مسلک و روش نیز آمده است، مثلا در باره کفار(3) و منافقین(4) و شیاطین "مسرفین بعنوان برادران شیاطین معرفی شده اند"(5)، واژه اخوان به کار رفته است؛ هم چنین هشت مورد درباره انبیاء آمده است.(6) در مورد سؤال نیز سه مرتبه در قرآن، بحث برادر دینی شده است.(7) حتی کسانی که در جنگ تسلیم شدند و معلوم نیست واقعا اسلام در دلشان نفوذ کرده یا خیر، برادر ایمانی اطلاق شده است، مانند: «فَإِنْ تابُوا وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ فَإِخْوانُكُمْ فِي الدِّينِ وَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ»؛ (ولى) اگر توبه كنند، نماز را برپا دارند، و زكات را بپردازند، برادر دينى شما هستند و ما آيات خود را براى گروهى كه مى دانند (و مى انديشند)، شرح مى دهيم.(8) اما هیچ کدام اشاره ای به سنی و شیعه ندارد، بلکه خطاب به کسانی است که اسلام را پذیرفته اند. همه "یا ایها الذین" های قرآن کریم، مسلمانان را خطاب می کند، حتی اگر به امامت معترف نباشند، برادری و برابری در تمام آن ها مشهود است. پس تا این جا در قرآن کریم واژه برادر به هم مسلکان پیروان اهل بیت (علیهم السلام) اطلاق نشده است. در روایات نیز تصریح به این موضوع نشده است حتی به عکس، در جائی، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مقداد را برادر دینی (و نه ایمانی) امیرالمؤمنین معرفی کرده است «یا علی، المقداد أخوك في الدين ...»(9). اما حقوقی که برای برادر شیعه بیان شده بسیار فراتر از برادر سنی و سائر انسان هاست. در یکی از روایات، مؤمنی که ولایت اهل بیت (علیهم السلام) را قبول دارد را دارای هفتاد حق می داند که از میان آن ها فقط به هفت حق اشاره می کند، و وقتی سائل از امام می خواهد همه آن ها را بیان کند، امام می فرماید می ترسم تحمل نکنی.(10) شاید منظور آن واعظ محترم اشاره به همین نکته باشد. به نظر می رسد طرح این گونه مسائل در منابر صحیح نباشد، زیرا امامان معصوم که تنها معلمان مؤمنین هستند دستور اکید بر حسن معاشرت با برادران سنی مذهب را داده اند، رفتن به نمازهای جماعت و شرکت در میهمانی آنان، تشییع جنازه و عیادت بیمار(11) از جمله آن هاست، پس هرچه بیشتر بر وحدت و حسن اخلاق باید تکیه نمود. امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به مالک اشتر می فرماید: با مردم انصاف داشته و به آن ها محبت و با شفقت و مهربانی رفتار نما، زیرا آن ها یا هم نوع تو هستند یا برادر دینی(12) پس در هر صورت مستحق محبتند.
ــــــــــــــــــــ
(1) حجرات/ 14.
(2) نساء/ 11.
(3) آل عمران/ 156.
(4) آل عمران/ 168.
(5) اسراء/ 27.
(6) اعراف/ 65.
(7) حجرات/ 10،
(8) توبه/ 11.
(9) بحار الانوار، ج 30، ص 224.
(10) کافی، ج 2، ص 174، ح 124، کتاب الایمان و الکفر، باب حق المومن علی المومن.
(11) کافی، ج 2، ص 219، ح 11، کتاب الایمان و الکفر، باب التقیه.
(12) نهج البلاغه، ج 3، ص 84.
