اهل سنت و بیان مناقب اهلبیت(ع)

موضوع کتاب های «فرائد السمطین» و «نظم درر السمطین» چیست و مؤلفین این دو کتاب کیستند؟

موضوع و محور این دو کتاب در مورد بیان مناقب اهل بیت (علیهم السلام) بر اساس منابع اهل سنت و شیعه است؛ که توسط دو عالم اهل سنت «جوینی شافعی» و «زرندی حنفی» تألیف شده اند.

الف) معرفی «جوینی» و کتاب «فرائد السمطین»
«ابراهیم بن محمد جوینی شافعی»؛(1) متوفی (722هـ) از اعلام و بزرگان علم حدیث اهل سنت در قرن هفتم و هشتم بوده است. ذهبی دیانت و مقام علمی وی را بسیار ستوده و درمورد او می نویسد: «امام، محدث یگانه ی کامل، و فخر اسلام و شیخ صوفیه ... علاقه ی بسیاری به روایت و بدست آوردن اجزای حدیثی داشت. خوش خوان، زیبا روی، با وقار، دیندار و پرهیزگار بود. به دست او غازان خان اسلام آورد. در سال 722 وفات نمود، خدای متعال او را رحمت کند».(2)
وی در جای دیگری می گوید: «ابراهیم بن محمد ...امام بزرگ، محدث و شیخ مشایخ بود. در خراسان و بغداد و شام و حجاز حدیث استماع نمود، و به این کار (یعنی شنیدن و نوشتن حدیث) بسیار اهمیت می داد».(3)
«شمس الدین سخاوی»(4) نیز در مورد او می نویسد: «هنگامی که جوینی پس از سال هفتصد وارد [شام] شد، حافظان و محدثان حول او جمع شده و از او حدیث استماع نمودند».(5)
جوینی با کتاب خود: «فرائد السمطين في فضائل المرتضى والبتول والسبطين و الائمة من ذریتهم»(6) شناخته می شود. این کتاب بر اساس نسخه ی تحقیق شده توسط مرحوم «شیخ محمد باقر محمودی» در61 باب و 594 روایت تدوین یافته است. جلد اول این کتاب اختصاص به بیان فضائل امام علی(علیه السلام) در زبان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) داشته و مؤلف در جلد دوم کتاب پس از نقل آیاتی که در شأن اهل بیت(علیهم السلام) نازل شده به احادیثی که راجع به فاطمه زهرا و حسنین(علیهم السلام) است پرداخته است.

برخی از نکات قابل توجه در این کتاب عبارتند از:
نقل روایت از راویان اهل سنت و شیعه؛
اعتقاد به عید بودن روز غدیر خم : «باب سیزدهم: فی فضل صوم عید الغدیر»؛
بیان مصائب حضرت زهرا(سلام الله علیها). (باب7)؛
بیان عصمت ائمه(علیهم السلام). (باب31)؛
بیان حدیث لوح جابر و بیان نام ائمه اهل بیت(علیهم السلام). (باب32و 34)؛
بیان فضیلت زیارت ائمه(علیهم السلام) و بیان زیارت جامعه ی کبیره. (باب 38)؛

ب) معرفی اجمالی کتاب: «نَظْمُ دُرَرِ السِّمْطَیْن فی فَضائل الْمُصْطَفی وَ الْمُرْتَضی و الْبَتول وَ السِّبْطَین»،
این کتاب نوشته ی «محمد بن یوسف زرندی حنفی» (متوفای ۷۵۰ق)؛(7) از علمای اهل سنت است که درباره ی فضائل پنج تن آل عبا در دو بخش آیات و روایات به شیوه ی کتاب «فرائد السمطین» تدوین یافته است.
این کتاب مشتمل بر دو بخش بوده که بخش اول آن مشتمل بر فضائل خاتم النبیین حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) (ذکر شمایل، صفات و معجزات) و مناقب علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) است و بخش دوم شامل مناقب فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و حسنین (علیهما السلام) است.
مؤلف در ابتدای هر قسمت اگر آیات قرآن وجود داشته آورده و سپس به احادیث نبوی و آنگاه روایات صحابه و تابعان که از آن جمله ائمه شیعه هستند اشاره می‌کند و از سخنان برخی افراد هم بهره گرفته است. شیوه ی این کتاب نقل احادیث است لیکن مؤلف به دلیل آنکه اخبار را از کتب پیشینان نقل می‌کند سلسله اسناد را ذکر نکرده و تنها به ذکر راوی اصلی بسنده کرده است.(8)

پی نوشت ها:
1. نام وی: «ابراهیم بن محمد بن المؤید بن عبدالله ابن علی بن محمد الجوینی الخراسانی» است.
2. تذکرة الحفاظ، شمس الدین ذهبی، ج4،‌ ص199، دار الكتب العلمية بيروت-لبنان: «وسمعت من الإمام المحدث الأوحد الأكمل فخر الإسلام صدر الدين إبراهيم بن محمد ابن المؤيد بن حمويه الخراساني الجويني شيخ الصوفية, قدم علينا طالب حديث" و "روى لنا عن رجلين من أصحاب المؤيد الطوسي، وكان شديد الاعتناء بالرواية وتحصيل الأجزاء حسن القراءة مليح الشكل مهيبًا دينًا صالحًا، وعلى يده أسلم غازان الملك، مات سنة اثنتين وعشرين وسبعمائة وله ثمان وسبعون سنة, رحمه الله تعالى».
3. شمس الدين محمد بن أحمد بن عثمان الذهبي، معجم الذهبی، ج1، ص50، ترجمه ی73، دار الكتب العلمية: «وسمع بخراسان وبغداد والشام والحجاز وكان ذا اعتناء بهذا الشان وعلى يده اسلم الملك غازان».
4. شمس الدين محمد بن عبد الرحمن السخاوي(م:902)، از بزرگان علم حدیث اهل سنت بشمار می آید.
5. شمس الدين محمد بن عبد الرحمن السخاوي، فتح المغیث شرح الفیة الحدیث،ج2، ص81، دار الكتب العلمية - لبنان: «لما قدم الصدر أبو المجامع إبراهيم بن محمد بن المويدي الحموي بعيد السبعمائة اجتمع عليه الحفاظ والمحدثون وسمعوا منه...».
6. واژه ی «سمطین» به معنای دو رشته مروارید است و «فرائد السمطین» نیز به معنای دو رشته مروارید بی‌مانند است که به دو جلد این کتاب اشاره دارد.
7. نام وی: «جمال الدین محمد بن یوسف بن الحسن بن محمد الزندی الحنفی المدنی» است. وفات وی چند سال پس از سال 750هـ، در شهر شیراز است. در مقدمه ی کتاب وی آمده است: «محمد بن يوسف بن الحسن بن محمد بن محمود بن الحسن الزرندي المدني الحنفي شمس الدين، أخو نور الدين علي، قرأت في مشيخة الجنيد البلياني تخريج الحافظ شمس الدين الجزري الدمشقي نزيل شيراز أنّه- المترجم- كان عالما و أرّخ مولده سنة 693 و وفاته بشيراز سنة بضع و خمسين و سبعمائة». (نظم درر السمطين، الزرندى ، ص6). وی این کتاب را در سال (747هـ) به پایان رسانیده. وی صاحب تألیفات دیگری همچون: العلام بسيرة النبي عليه الصلاة والسلام؛ بغية المرتاح إلى طلب الأرباح؛ معراج الوصول إلى معرفة فضل آل الرسول،‌ است.(همان)
8. زرندی، نظم درر السمطین، ص 20 - 22،‌ دار إحیاء التراث العربی.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید