اهل سنت، غسل

آیا اهل سنت در انجام غسل، آن را به شکل ترتیبی انجام می دهند؟

انجام غسل در فقه شیعه به دو صورت «ترتیبی»(1) و «ارتماسی»(2) تشریع شده و این در حالی است که در فقه اهل سنت، غسل تنها به شکل ترتیبی آن تبیین شده و اشاره ای به غسل ارتماسی نشده است. آنچه در غسل مورد اتفاق ائمه ی مذاهب چهارگانه ی اهل سنت است وجوب رساندن آب به جمیع بدن است؛ هر چند در اینکه آیا شستن داخل دهان و بینی نیز واجب بوده یا خیر؟ در فقه مذاهب اختلاف نظر است. از دیدگاه فقه «حنفی» و «حنبلی» شستن داخل دهان و بینی، همچون شستن ظاهر آنها فرض و واجب بوده؛ اما از دیدگاه فقه «شافعی» و «مالکی» تنها شستن ظاهر بدن واجب و فرض است.(3) که در این میان «ابن رشد قرطبی» (595هـ) در کتاب: «البدایة المجتهد و نهایة المقتصد» به موارد دیگری از اختلافات فقهی در مساله ی غسل اشاره نموده است.(4) نکته ای که در فقه اهل سنت مطرح بوده، لزوم رساندن آب به جمیع بدن، بدون لزوم رعایت کیفیتی خاص است؛(5) هر چند که یکی از مستحبات غسل(6) در نزد اهل سنت رعایت ترتیب میان اعضاء است، به اینکه ابتدا سر و گردن و پس از آن سمت راست بدن و سپس سمت چپ بدن به ترتیب شسته شود.(7) با توجه به مطالب فوق روشن می گردد که انجام غسل به شکل ترتیبی مورد اتفاق اهل سنت است. همچنین نکته ای که در بیان روایات غسل در منابع روایی اهل سنت مشهود بوده آن است که بیشتر روایات بیانگر کیفیّت انجام غسل از «عایشه» نقل شده که وی در ذکر این اخبار مطالبی را به پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) نسبت داده که قلم از ذکر آن حیاء نموده و این در حالی است که این روایات در صحیحترین منابع روایی اهل تسنن نقل شده است!

پی نوشت ها:

1. در غسل ترتيبى بايد به نيّت غسل، اول سر و گردن، بعد طرف راست و بعد طرف چپ بدن شسته می شود که انجام این غسل افضل از غسل ارتماسی است.

2. غسل ارتماسى آن است كه پس از نيّت، تمام بدن را يك‌دفعه يا به تدريج در آب فرو برد.

3. الموسوعة الکویتیة، ج13، ص19، وزارة الأوقاف والشئون الإسلامية - الكويت: «اتَّفَقَ الْفُقَهَاءُ عَلَى أَنَّ تَعْمِيمَ الْجَسَدِ كُلِّهِ بِالْمَاءِ فَرْضٌ فِي الْغُسْل؛ لأِنَّ مِنْ أَرْكَانِ الْغُسْل: تَعْمِيمَ الْجَسَدِ. وَاخْتَلَفُوا فِي دَاخِل الْفَمِ وَالأْنْفِ، فَقَال الْحَنَفِيَّةُ وَالْحَنَابِلَةُ: إِنَّهُ مِنَ الْبَدَنِ، فَالْمَضْمَضَةُ وَالاِسْتِنْشَاقُ فَرْضٌ عِنْدَهُمَا فِي الْغُسْل ، وَقَال الْمَالِكِيَّةُ وَالشَّافِعِيَّةُ : إِنَّ الْفَرْضَ هُوَ غَسْل الظَّاهِرِ فَقَطْ ، فَلاَ تَجِبُ الْمَضْمَضَةُ وَالاِسْتِنْشَاقُ فِي الْغُسْل. وَيَجِبُ تَعْمِيمُ شَعْرِهِ وَبَشَرِهِ وَإِيصَال الْمَاءِ إِلَى مَنَابِتِ شَعْرِهِ وَإِنْ كَثُفَ . وَيَجِبُ نَقْضُ ضَفَائِرَ لاَ يَصِل الْمَاءُ إِلَى بَاطِنِهَا إِلاَّ بِالنَّقْضِ. وَقَال بَعْضُ الْمَالِكِيَّةِ: يُسْتَثْنَى مِنْ وُجُوبِ غَسْل الرَّأْسِ فِي الْغُسْل الْعَرُوسُ إِذَا كَانَ شَعْرُهَا مُزَيَّنًا، فَلاَ يَجِبُ عَلَيْهَا غَسْلُهُ، بَل يَكْفِيهَا الْمَسْحُ، قَالُوا: لِمَا فِي الْغُسْل مِنْ إِضَاعَةِ الْمَال. كَمَا يَجِبُ غَسْل مَا ظَهَرَ مِنْ صِمَاخَيِ الأْذُنَيْنِ، وَمَا يَبْدُو مِنْ شُقُوقِ الْبَدَنِ الَّتِي لاَ غَوْرَ لَهَا. وَاتَّفَقُوا عَلَى ضَرُورَةِ إِيصَال الْمَاءِ إِلَى مَا يُمْكِنُ إِيصَالُهُ إِلَيْهِ مِنْ أَجْزَاءِ الْبَدَنِ، وَلَوْ كَانَتْ غَائِرَةً، كَعُمْقِ السُّرَّةِ وَمَحَل الْعَمَلِيَّاتِ الْجِرَاحِيَّةِ الَّتِي لَهَا أَثَرٌ غَائِرٌ. وَلَكِنَّ الشَّافِعِيَّةَ اعْتَبَرُوا شُعَبَ الأْذُنِ يَدْخُل فِيهِ الْقُرْطُ مِنَ الْبَاطِنِ، لاَ مِنَ الظَّاهِرِ،فَلاَ يَلْزَمُ إِدْخَال الْمَاءِ إِلَيْهِ وَلَوْ أَمْكَنَ، وَاتَّفَقُوا عَلَى إِزَالَةِ كُل حَائِلٍ يَمْنَعُ وُصُول الْمَاءِ إِلَى مَا تَحْتَهُ، كَعَجِينٍ وَعُمَاصٍ فِي الْعَيْنِ لِيَحْصُل التَّعْمِيمُ». همچنین: ر.ک: ابن رشد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد،‌ ص48، دارالکتب العلمیة؛‌ الجزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ج1، ص115،‌ داراحیاء التراث العربی؛‌ المغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ص44، منشورات موسسة الصادق(علیه السلام).

4. ابن رشد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد،‌ ص48، دارالکتب العلمیة. این موارد عبارتند از: الف) آیا کشیدن دست به تمام بدن علاوه بر رسیدن آب به بدن شرط صحت غسل است یا خیر؟؛ ب) آیا نیت غسل شر ط صحت عمل است یا خیر؟؛ ج) آیا مضمضه و استنشاق در انجام غسل واجب است یا خیر؟؛ د) آیا ترتیب و فوریت شرط صحت غسل است یا خیر؟

5. المغنیه، الفقه علی المذاهب الاربعة، ص45: «والمذاهب الاربعة لم توجب الغسل بکیفیة خاصة و انّما أوجبت أن یعم الماء جمیع البدن کیف اتفق من غیر فرق بین الابتداء من اعلی او من أسفل...».

6. در فقه حنبلی این مستحبات ده مورد است: 1)غسل اليدين ثلاثا قبل إدخالهما إلى الإناء؛ 2) إزالة الأذى عن الجسم وغسل الفرج وما يليه؛ 3)الوضوء قبله فإن اقتصر على الغسل ونواهما أجزأه عنهما قوله تعالى : ( وإن كنتم جنبا فاطهروا ) ولم يأمر بالوضوء معه ولأنهما عبادتان صغرى وكبرى من جنس واحد فدخلت الصغرى في الكبرى في الأفعال دون النية . وعن الإمام أحمد : لا يجزئه عن الحدث الأصغر حتى يتوضأ؛4) التيامن : تقديم غسل الشق الأيمن على الأيسر؛ 5) الموالاة : وهو أن لا يجف بعض أعضائه قبل غسل الباقي؛6) الدلك : وهو إمرار اليد على الجسد؛7) إعادة غسل الرجلين بمكان آخر؛ 8) أن يكون الوضوء بمد والغسل بصاع؛ 9)تثليث غسل الأعضاء». (الحنبلی، فقه العبادات، ص95).

7. در بیان مستحبات غسل در فقه حنفی آمده است: «كان من السنة تأخير غسل الرجلين في هذه الحالة والبدء بغسل رأسه قبل غسل بدنه ثلاثا: أولاها فرض والأخريان سنتان والدلك وتقديم غسل شقه الأيمن على غسل شقه الأيسر وتثليث كل منهما». و در فقه مالکی نیز آمده: «وتقديم غسل الشق الأيمن ظهرا وبطنا وذراعا إلى المرفق على الشق الأيسر». (الجزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، داراحیاء التراث العربی، ج1، ص117).

http://http://www.askquran.ir/showthread.php?t=60067&p=888477&viewfull=1#post88