ارتباط در عالَم برزخ

آیا در عالم برزخ مردم همدیگر را می شناسند، مثلا اقوام، دوستان، همسایگان؟ در جواب باید گفت هم از نظر عقلی و هم با نظر در آیات و روایات این مطلب به دست می‌آید که افراد در برزخ و حتی در قیامت یکدیگر را دیده و می شناسند. از نظر عقلی با توجه به این که انسان دارای دو بعد است، جسم و روح؛ و انسانیت انسان به روح اوست نه به جسمش و روح یک امر جاویدان و خالد است و همین روح است که از دنیا به آخرت منتقل می‌شود. چون ارواح در آخرت همان روح‌های دنیائی است پس همان خصوصیات را در قالب دیگر دارد، پس قابل شناسایی می باشند. قرآن کریم می‌فرماید: «يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخيهِ وَ أُمِّهِ وَ أَبيه‏ وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنيه‏»؛ روزی که انسان (بخاطر هول و وحشت محشر و یا بخاطر حقوقی که نزدیکان ممکن است بر گردن او داشته باشند) از برادر و مادر و پدر و دوست و فرزندانش فرار می‌کند.(1) آیه شریفه دلالت دارد که این نسبت‌ها برقرار است گرچه از آن ها فرار می‌کند، که در این که چرا از آن ها فرار می‌کند مفسرین سه علت ذکر کرده اند، از هول و وحشت قیامت، از اقوام به خاطر بی تقوائی فرار می‌کند مبادا به سرنوشت آن ها دچار شود و یا این که مبادا آن ها حقوقی به گردنش داشته باشند.(2) در هر صورت ظاهر آیه این است که این خویشاوندی‌ها بر قرار است و امکان دیدن هم هست؛ اما روایات متعددی ذکر شده که دلالت دارد مؤمنان در برزخ و قیامت یکدیگر را می‌بینند و می‌شناسند، که به چند روایت اشاره می‌کنیم: شیخ مفید در کتاب «امالی» حدیثی از امام صادق (علیه السلام) نقل فرموده که امام صادق فرمود: هنگامی که خدا روحی را قبض می‌کند، آن روح را به شکلی همانند آن چه در دنیا داشته به بهشت می‌فرستد. این ارواح در آن جا می‌خورند و می‌نوشند و هنگامی که شخصی بر آنان وارد می‌گردد، آن ها را به همان شکلی که در دنیا داشته اند می‌شناسند.(3) آیت الله دستغیب در حدیث دیگری از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که ارواح با صفات اجساد در بستانی از بهشت قرار دارند یک دیگر را می‌شناسند و از یک دیگر سؤال می‌کنند؛ هنگامی که روح تازه ای بر آن ها وارد می‌شود، می‌گویند او را رها کنید؛ زیرا از هول عظیمی به طرف ما می‌آید (یعنی از وحشت مرگ) سپس از وی می‌پرسند فلان کس چه شد؟ اگر بگوید زنده بود اظهار امیدواری می‌کنند (که نزد آن ها بیاید) ولی اگر بگوید از دنیا رفته بود، می‌گویند سقوط کرد(اشاره به این که به دوزخ رفته است).(4) بر اساس روایات انسان ها، اعم از مؤمن و کافر بعد از مرگ بستگان خود را دیدار خواهند کرد. در این باره روایات متعددی نقل شده که به دو نمونه از آن اشاره می‌شود: 1- در حضور امام صادق (علیه السلام) سخن از ارواح مؤمنان به میان آمد، حضرت فرمود: «ارواح المؤمنین یلتقون»؛ ارواح مومنان در برزخ با هم ملاقات و دیدار می‌کنند. آنگاه شخصی با تعجب و شگفتی از حضرت پرسید: آیا ملاقات می‌کنند؟ فرمود: «نعم و یتسائلون و یتعارفون حتی اذا رایته قلت: فلان»؛ بلی، و با یک دیگر گفتگو می‌نمایند و همدیگر را می‌شناسند. وقتی کسی را دیدی، می‌گویی فلانی است.(5) 2- در روایت دیگر درباره دیدار همه انسان‌ها با هم مسلکانش سخن گفته است، راوی می‌گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: ارواح مومنان کجاست؟ حضرت فرمود: «ارواح المومنین فی حجرات فی الجنه، یاکلون من طعامها و یشربون من شرابها و یتزاورون فیها»؛ ارواح مومنین در منازل بهشت‌‌اند، از طعام‌های آن می‌خورند، از نوشیدنی‌های آن می‌نوشند، همدیگر را می‌بینند و زیارت می‌نمایند. راوی بعد از ارواح کفار پرسید، فرمود: «فی النار یاکلون من طعامها و یشربون من شرابها و یتزاورون فیها»؛ ارواح کفار در آتش‌اند، از غذای و نوشیدنی آن استفاده می‌کنند، همدیگر را می‌بینند و با هم ملاقات و دیدار دارند.(6) در این روایت غیر از دیدار مؤمنان، از دیدار ارواح کفار در برزخ با همدیگر نیز خبر داده شده، تصریح شده که مؤمنان در بهشت برزخی و کفار در آتش برزخی همدیگر را ملاقات می‌کنند. در ارتباط با این گونه روایات، تحلیل دقیق برخی از علمای بزرگ معاصر شنیدنی است: روح مؤمن با ارواح مؤمنان در عالم برزخ ملاقات و ارتباط و انس و الفت دارد، چه با آنان که در حیات دنیوی انس و ارتباط با آن ها داشته (نظیر بستگان) و چه با غیر آن ها از روح مومنان دیگر. همه این ارتباط‌ ها و ملاقات‌ها و انس‌ها هم بر اساس سنخیت و انجذاب الهی است. در حقیقت ظهور برزخی همان انس‌ها و محبت‌هاست که در دنیا بر اساس سنخیت و انجذاب الهی وجود داشته است. هر فرد مؤمن به هر مؤمن دیگر به حساب ایمان وی انجذاب خاص داشته و در صورت امکان با او در ارتباط می باشد. در مقابل ملاقات ارواح کفار با یکدیگر در برزخ هم ظهور برزخی انس‌ها و ارتباط‌ های ناپاک و آتشی و در جهت کفر و ضلال است، به همین جهت ملاقات‌های برزخی آنان ظهور برزخی انس‌ها و ارتباط‌ های دنیوی بوده و باطن آن ها است که در برزخ به مقتضای آن نظام ظاهر می‌گردد. این ملاقات‌ها مایه رنجش و عذاب بیش تر آنان می‌شود.(7)

ـــــــــــــــــــــــــ

(1) عبس/ 34 و 35 .

(2) ناصر مکارم تفسیر نمونه، ج 26، ص 157 و 851، نشر دار الکتب الاسلامیه تهران بی تا.

(3) نقل علامه طباطبایی، حیات پس از مرگ، ص 44، نشر دار الکتب الاسلامیه تهران بی تا.

(4) سید عبد الحسین دستغیب، معاد، ص 60، نشر ناس شیراز بی تا.

(5) برقی، محاسن برقی، ص 178، نشر دار الاحیا التراث العربی، بیروت، 1408 ق.

(6) همان، ص 178.

(7) محمد شجاعی، معاد یا بازگشت به خدا، ص 349 و 350، نشر شرکت سهامی انتشار، 1362 ش. منبع: سایت مرکز ملی پاسخگویی http://www.pasokhgoo.ir/node/31389

http://www.askquran.ir/showthread.php?t=33950&p=577539&viewfull=1#post577539