اختلاف فتاوا

چرا فقها در اختلاف فتواها طریق استنباط خود را توضیح نداده و آیا در زمان غیبت کبری، اختلاف فتواها مورد تائید امام عصر (عج‌) هست؟

اختلاف نظرمراجع مربوط به مسائل جزئی و نه مسائل ضروری و مشهورات بوده و بازگشت چنین اختلافی نیز به تبعیت از هوای نفس نبوده؛ بلکه بازگشت آن به اختلاف نظر در مجموعه علوم و مقدمات دخیل در امر اجتهاد است؛ که سیر رسیدن فقیه به یک فتوا را می توان در کتب مفصله ی فقهی او و یا در دروس فقه تفصیلی (خارج فقه) او جستجو نمود.(1) بنابراین باید توجه داشت که در کتابهای توضیح المسائل، تنها نظر نهایی فقیه در موضوعات مختلف عبادات و معاملات، در راستای عمل مکلفین به آن فتاوی بیان شده و بیان دلیل یک فتوا را تنها می توان در کتب مفصله ی فقهی جستجو نمود. بر این اساس، فقها از دیر باز علاوه بر تالیف کتابهای فتوایی مجرد از دلیل، به تدوین و تالیف کتب مفصله ی فقهی که به همراه ادله ی یک فتوا نیز بوده پرداخته اند؛ هر چند که استفاده از این کتب خود نیازمند گذراندن مقدمات لازم برای فهم و درک منهج یک فقیه در استنباط احکام است. همچنین در زمان غیبت که مکلفین دسترسی مستقیم به امام معصوم (علیه السلام) را نداشته؛ به واسطه ی دستور ائمه (علیهم السلام) باید به فقیهان حائز شرایط مراجعه نمود که چنین امری حتی در زمان معصومین نیز رواج داشته است؛(2) البته چنین امری به منزله ی عدم اشتباه فقیه نبوده؛ بلکه بدین معنا است که در شرایط عدم حضور امام معصوم (علیه السلام)، مکلف یا باید خود اهل اجتهاد بوده و یا اهل رجوع به فقیه اعلم و عمل به فتوای وی باشد؛ زیرا چنین فرضی بهترین گزینه در راستای عمل به دستورات شرعی است؛ لذا حتی در صورت عدم انطباق فتوای فقیه با حکم واقعی؛ هر دوی آنها ماجور می باشند. با توجه به مطالب فوق می توان گفت: رجوع به فقیه اعلم برای غیر مجتهد، در صورت عدم دسترسی به معصوم، یگانه راه تحصیل علم نسبت به تکالیف شرعی است که مکلف باید عمل خود را بر اساس فتوای فقیه اعلم انجام دهد. اما در ناحیه ی اختلاف فتوا، چنین امری در برخی مسائل جزئی، لازمه ی اجتهاد و امری غیر قابل اجتناب بوده؛ همچنان که در همه ی علوم نظری چنین امری یافت می گردد؛‌ اما آنچه در این میان مهم بوده رجوع به خبره ترین و برترین آنها است که در این صورت مکلف بهترین راه برای عمل به دستورات شرعی را پیموده است.

پی نوشت:

1. به عنوان نمونه : ( http://www.eshia.ir/feqh/archive/).

2. امام خمینی، الاجتهاد والتقلید، ص81؛‌ ترجمه ی کتاب الاجتهاد والتقلید: (http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_6...84%D8%A7%D9%85).

http://http://www.askquran.ir/showthread.php?t=58150&p=883288&viewfull=1#post88