آتش جهنم

به نظر میرسد خلود ابدى به معناى بى نهايت بودن با موازين قرآن و عقل و با عدل الهى منافات داشته باشد، از جمله آیه 40 سوره شوری که بر برابرى جزا با گناه تأکید فرموده یا آیه 16 طور که به این مسئله اشاره دارد که تنها نسبت به آنچه انجام داده ايد جز داده مى شويد. با این اوصاف آیا روزی آتش جهنم خاموش می شود؟

برای پاسخ به این سوال باید به چند نکته توجه کرد: نکته اول: اگرچه در معنای «خلود» اختلاف نظرهایی وجود دارد، اما به نظر میرسد که «خلود» اگرچه نسبت به برخی به معنای مدت طولانی است، اما در مورد برخی هم به معنای ابدی و همیشگی بودن است، قرآن کریم در برخی از آیات صراحتا می فرماید: «وَ ما هُمْ بِخارِجينَ مِنَ النَّار»؛ و هرگز از آتش (دوزخ) خارج نخواهند شد!(1) خب این ظهور قرآن کریم خیلی پررنگ است و به راحتی نمیتوان از آن دست برداشت، مگر آنکه دلیل خیلی محکمی وجود داشته باشد که وجود ندارد. علاوه بر اینکه در برخی روایات نیز این خلود به معنای ابدی بودن دانسته شده که اشاره خواهد شد. نکته دوم: خلود در آتش جهنم هرگز با این آیاتی که فرمودید تعارضی ندارد، چون مجازات اخروی تکوینی است، نه قراردادی!! اگر به این مسئله دقت شود دیگر شبهه ای باقی نخواهد بود!! مجازات تکوینی یعنی مجازات تأثیر و نتیجه این فعل است! مثلا کسی که خودکار به چشمش میزند اینطور نیست که ما کورش کنیم! همین که زد خود به خود کور میشود، کسی نمی تواند بگوید عدالت نیست چون فقط یک لحظه خودکار به چشمش زد! بله اگر ما قرارداد کرده بودیم که کسی که خودکار به چشمش بزند برای تمام عمر، کورش می کنیم اشکال وارد بود که جرم و مجازات همخوانی ندارد، اما این ثمره و نتیجه تکوینی خود فعل اوست!! آتش جهنم در حقیقت تجسم رفتار انسان هاست، به همین خاطر قرآن می فرماید که خوردن مال یتیم به حرام در حقیقت خوردن آتش است،(2) نه اینکه ما به آنه آتش می خورانیم بلکه الان دارند آتش می خورند، اصلا خود این مال حرام آتش است اما اینها نمیفهمند، و آخرت بروز و نمود این حقیقت است. به همین خاطر اصلا هیزم و روشن کننده ی آتش جهنم خود انسان ها هستند، همانطور که قرآن کریم می فرماید: هیزم جهنم انسان ها هستند(3) آتشی که از دلهای بیمار شعله میکشد(4) به قول شاعر: هیچ کس آتشی نمی افروخت ز آتش خویش هر کسی میسوخت بنابراین با توجه به تکوینی بودن نتایج اعمال، تناسب جرم و مجازات از نظر شدت و زمان ضرورتی ندارد، اینکه می فرمایند دنیا مزرعه آخرت است یعنی آخرت محصول دنیاست، نمیشود چیزی غیر از آنچه که کاشته است برداشت کند، نمیشود گفت آقا طول دوره کاشت 70 سال بوده پس باید فقط 70 سال برداشت کنه!! زمان اصلا اینجا مهم نیست!! مهم سنخیت بین کاشت و برداشت است. نکته سوم: خلود ابدی در آتش جهنم برای یک اقلیتی از انسان هاست، اقلیتی که جرمشان فقط کفر و شرک یا مانند آن نیست، بلکه لجاجت و عناد در کفر است، انسان هایی که تاریکی و ظلمت تمام وجودشان را گرفته است، همانطور که قرآن کریم می فرماید: «مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطيئَتُهُ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُون‏»؛ كسانى كه كسب گناه كنند، و آثار گناه، سراسر وجودشان را بپوشاند، آنها اهل آتشند و جاودانه در آن خواهند بود.(5) این انسان ها مشکلشان در جهل و ناآگاهی نیست، بلکه ظلمت و تاریکی درونی است، یعنی حق ستیز بوده و آگاهانه و از روی دشمنی بر کفر و شرکشان پافشاری می کنند. لذا امام صادق(علیه السلام) در پاسخ به همین سوال که چرا کسی که جرمش محدود و موقت بوده باید برای همیشه در جهنم بماند می فرمایند: چون این شخص نیتش این بوده که تا در دنیا هست در مسیر گناه و انحراف باشد!!(6) این فرمایش امام صادق(علیه السلام) خیلی دقیق است، کسی که تا ابد نیتش این است که گناه کند، یعنی آگاه است، گناه کردنش از روی جهالت نیست تا بگوییم هر لحظه احتمال دارد که جهالتش برطرف شده و به حق بازگردد، بلکه از روی علم و آگاهی این مسیر را انتخاب کرده است، لذا تا دنیا دنیاست او هم همین مسیر را میرود. مانند ضرب المثلی که می گوید: انسان خواب را میشود بیدار کرد، اما انسانی که خودش را به خواب زده را نمیشود بیدار کرد. انسانی که خودش را به خواب زده است هرگز اصلاح شدنی نیست، چنین انسانی اگر 2 میلیارد سال هم در زمین باقی بماند به مسیر حق نخواهد آمد، حتی اگر از جهنم به دنیا هم برگردد دوباره همان مسیر را ادامه می دهد: «وَ لَوْ رُدُّوا لَعادُوا لِما نُهُوا عَنْهُ وَ إِنَّهُمْ لَكاذِبُون‏»؛ اگر بازگردند، به همان اعمالى كه از آن نهى شده بودند باز مى‏ گردند آنها دروغگويانند(7) چون مشکل ایشان از سر ناآگاهی نیست، بلکه اتفاقا از سر آگاهی است. نکته چهارم: از آنچه که گذشت روشن می شود اصلا آتش جهنم همان آتش درونی انسان هاست، بنابراین ما یک آتش مستقل نداریم که بگوییم خاموش می شود یا خیر، بلکه به نسبت به افراد است که باید بگوییم خاموش میشود یا خیر!! به همین خاطر در روایات آمده مثلا زیاد گفتن بسم الله(8) یا گریه بر سیدالشهدا(علیه السلام)(9) آتش جهنم را خاموش می کند، یعنی آتش شخصیِ آن شخص را خاموش می کند، نه آتش دیگران را!! آتش در درون آنها ممکن است هنوز روشن باشد، چون همانطور که اشاره شد جهنم از درون انسان ها شعله می کشد، نه از بیرون! پس هر چیزی که آتش جهنم خاموش کن باشد آتش درونی انسان ها را خاموش می کند!! لذا ممکن است آتش بسیاری از انسان ها در ابتدای قیامت، یا با گذشت سالهایی کم کم خاموش شود! و آتش برخی هم هرگز خاموش نمی شود، چون اصلا وجودشان آتش است.

پی نوشت ها:

1. بقره: 167/2.

2. نساء: 10/4.

3. بقره: 26/2؛ تحریم: 6/66.

4. همزه: 7/104.

5. بقره: 81/2.

6. کلینی، محمد، الكافي، دار الكتب الإسلامية، چاپ چهارم، 1407ق، تهران، ج2، ص85.

7. انعام: 28/6.

8. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار إحياء التراث العربي‏، بیروت، چاپ دوم، 1403ق،ج89، ص258.

9. ابن قولويه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تصحیح امينى، عبد الحسين‏، دار المرتضوية، نجف، چاپ اول، 1356ش، ص102.

http://http://www.askquran.ir/showthread.php?t=59811&p=886397&viewfull=1#post88