گاهی که من در آیه‌ای از قرآن تدبّر می‌کنم و یک برداشتی به ذهنم می‌رسد، از ترس این که آن برداشت اشتباه باشد یا حتّی از روی گمراهی با برداشت خو

خداوند متعال در قرآن کریم ما را به انجام امور زیادی امر کرده است مانند آن امر فرموده است که ما نماز بخوانیم‌، خمس بدهیم‌، زکات مال خود را پرداخت کنیم‌، جهاد کنیم‌، امر به معروف و نهی از منکر کنیم و... شما می‌دانید که هر یک از این امور چقدر دقیق است و احکام آن‌ها در شرایط گوناگون چقدر متفاوت است به طور مثال نماز شخص حاضر با نماز مسافر فرق دارد، نماز جماعت احکامی دارد و نماز فرادی احکام مخصوص دیگری دارد و... و همچنین برای حساب خمس مال احکام مخصوصی از طرف خداوند متعال آمده است و همین طور در موارد دیگر و شما می‌دانید که همة این دستورات را آن چنان که خداوند متعال از ما خواسته است باید انجام دهیم‌. اکنون از شما سؤال می‌کنیم که شما برای آن که این فرمان‌های الهی را دقیقاً آن طور که خداوند از شما می‌خواهد انجام دهید چه می‌کنید؟ آیا شده است که از ترس آن که یک وقت در انجام این امور گرفتار خطا و اشتباه شوید، رأساً آن‌ها را ترک کنید؟ آیا اگر کسی با این توجیه که ممکن است نماز را اشتباه بخواند پس نماز را ترک کند، کار درستی کرده است‌؟ پاسخ شما در همة این موارد حتماً این است که‌: نه خیر ما هرگز این امور را به خاطر این که نکند یک وقتی اشتباه انجام دهیم ترک نمی‌کنیم بلکه می‌رویم و از آگاهان ـ که علمای گران‌قدر دینی باشند ـ می‌پرسیم و یا به کتبی که آنان در این زمینه نوشته‌اند مراجعه می‌کنیم و راهنمایی آنان‌، تکالیف خود را انجام می‌دهیم‌. قرآن کریم می‌فرماید: "فَسْ ?‹َلُوَّاْ أَهْل‌َ الذِّکْرِ إِن کُنتُم‌ْ لاَ تَعْلَمُون‌َ ;(نحل‌،43) اگر نمی‌دانید، از آگاهان بپرسید." تدبّر در قرآن هم یک فرمان الهی است و برای انجام آن باید در کنار آگاهان و دست در دست خبره‌گان که مفسران عظیم القدر قرآن هستند حرکت کنیم‌. این عمل هم مانند همة تکالیف دیگر احتیاج به راهنمایی علما دارد، پس برای تدبّر در یک آیه‌، باید دست کم در حدّ یک ترجمه و توضیح کوتاه و سالم از شخصی که آگاه در تفسیر قرآن است و یا کتاب معتبری که در این زمینه هست‌، کمک بگیرید، سپس آن توضیح سالم و کوتاه را دست مایة تدبّر خویش قرار داده و در حول و حوش آن افکار خود را عمق و وسعت ببخشید. التبه به عنوان نمونه به دو مطلب دربارة تدبر قرآن که از دو آیة "تدبّر" استفاده می‌شود توجّه بفرمایید: 1. "أَفَلاَ یَتَدَبَّرُون‌َ الْقُرْءَان‌َ وَلَوْ کَان‌َ مِن‌ْ عِندِ غَیْرِ اللَّه‌ِ لَوَجَدُواْ فِیه‌ِ اخْتِلَـَفًا کَثِیرًا ;(نسأ،82) آیا دربارة قرآن نمی‌اندیشید؟ اگر از سوی غیر خدا بود اختلاف فراوانی در آن می‌یافتید." از این آیه استفاده می‌شود که اگر تدبّر صحیح انجام شود انسان آیات الهی را با هم متنافی نمی‌بیند بلکه همة آن‌ها را مرتبط، منسجم و مکمّل در می‌یابد. پس اگر انسان در تدبّر خویش به وجود اختلاف در آیات قرآن رسید تدبّر صحیح انجام نشده است‌. 2. "أَفَلاَ یَتَدَبَّرُون‌َ الْقُرْءَان‌َ أَم‌ْ عَلَی‌َ قُلُوب‌ٍ أَقْفَالُهَآ ;(محمد،24) آیا آن‌ها که در قرآن تدبّر نمی‌کنند، یا بر دل هایشان قفل نهاده شده است‌." از این آیة شریفه استفاده می‌شود که شرط تدبّر صحیح و واقعی در قرآن آن است که بر قلب انسان قفل نباشد و انسان سلیم القلب باشد یعنی دلی که از ایمان به خدا و رسول و ائمه اطهار: پر باشد می‌تواند در قرآن تدبّر کند و قلبی که زیادی گناه آن را نمیرانده باشد و...