چگونه می‌توان گذشتة سیاه و خراب خود را از یاد برد و به آینده امیدوار بود؟

خداوند رحمان در قرآن کریم به پیامبرش می‌گوید: به بندگانی که بر خویش ستم و زیاده روی کرده‌اند، بگوید: "لاَ تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَة‌ِ اللَّه‌ِ إِن‌َّ اللَّه‌َ یَغْفِرُ الذُّنُوب‌َ جَمِیعًا إِنَّه‌ُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیم‌ُ;(زمر،53)از رحمت خداوند ناامید نشوید; خداوند همة گناهان را می‌آمرزد به درستی که او آمرزندة مهربان است‌". "وَ هُوَ الَّذِی یَقْبَل‌ُ التَّوْبَة‌َ عَن‌ْ عِبَادِه‌ِ وَ یَعْفُوا عَن‌ِ السَّیِّ ?‹َات‌ِ وَ یَعْلَم‌ُ مَا تَفْعَلُون‌َ;(شوری‌،25) و اوست کسی که توبه را از بندگان خود می‌پذیرد و از گناهان درمی‌گذرد و آن چه می‌کنید می‌داند". "وَ مَآ أَصَـَبَکُم مِّن مُّصِیبَة‌ٍ فَبِمَا کَسَبَت‌ْ أَیْدِیکُم‌ْ وَ یَعْفُوا عَن کَثِیرٍ;(شوری‌،30) و هر ]گونه‌[ مصیبتی به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست و ]خدا[ از بسیاری در می‌گذرد. "وَ إِن‌َّ اللَّه‌َ لَعَفُوُّ غَفُورٌ;(مجادله‌،2) و خدا مسلّماً درگذرنده آمرزنده است و... "وَ لاَ تَاْیْ ?‹َسُواْ مِن رَّوْح‌ِ اللَّه‌ِ إِنَّه‌ُ لاَ یَاْیْ ?‹َس‌ُ مِن رَّوْح‌ِ اللَّه‌ِ إِلآ الْقَوْم‌ُ الْکَـَفِرُون‌َ"(یوسف‌، 87); و از رحمت خدا مأیوس نشوید، که تنها گروه کافران از رحمت خدا مأیوس می‌شوند; البته گذشت خداوند متعال نباید موجب غفلت انسان و ارتکاب گناه شود، چرا که حساب روز قیامت دقیق است و همة اعمال محاسبه می‌شود. (زلزال‌، 7و8) برخی انسان‌ها بر اثر عواملی همچون غفلت‌، دوستان ناباب‌، خودخواهی و اطاعت از هوای نفسانی و... در طول زندگی دچار خطا و انحراف و گناه شوند و این موجب شود تا نسبت به آینده و آخرت خود نگران باشند; ولی از آن‌جا که خداوند "ارحم الرَحمین‌; بخشنده‌ترین بخشندگان‌" است و رحمتش بر غضبش سبقت دارد; "یا من سبقت رحمته غضبه‌" و رحمتش همه چیز را در برگرفته است‌; "و رحمتی وسعت کل‌ّ شی‌ء" (اعراف‌، 156); به این افراد نیز فرموده اگر به خود آمدید و متوجه گناه و غفلت و اشتباه خود شدید، ناامید نباشید; بلکه توبه کنید و به این وسیله دل خود را از زنگار گناه شستشو داده‌، با انجام دادن اعمال صالح‌، گذشتة خود را جبران نمایید تا گرفتار غضب و عذاب الهی نشوید. تأمل در خویشتن‌، تفکر درباره رفتار خود و آگاهی از نیروهای درونی خویش باعث می‌شود که این حالات به سوی مثبت سوق داده شود. برخی از راهکارها که در زمینه تسلط بر افکار و ناامیدی مفید است عبارتند از: 1. اندیشه درباره مسایل خوب و سعادت آفرین‌، برای این منظور هدف‌هایی را که در نظر دارید باید ارزشمند و عاقلانه باشد مطمئن باشید اگر در ذهنتان به افکار مثبت و سازنده بپردازید و افکار منفی‌، پریشان و ناامید کننده را از آن بیرون کنید، دیگر احساساتی که تلقین ناهماهنگی‌، بیماری‌، ضعف و شکست را می‌کنند به سراغتان نخواهد آمد. حضرت علی‌می‌فرمایند: "فکر کردن در کارهای نیک‌، انسان را به سوی انجام آن‌ها می‌راند"(میزان الحکمة‌، ری‌شهری‌، حدیث شماره 15880.) 2. تصویری که از خود در ذهن دارید ارزشمند و الهی باشد. 3. ارزش خویشتن را بشناسید و بدانید برای چه منظوری زندگی می‌کنید. از دیدگاه انسان مکتبی‌، دنیا مزرعه آخرت است و هر عمل خوب و بدی عکس‌العملی را در پی دارد. این اعتقاد و باور به قیامت‌، سبب می‌شود فکر پوچی و فنأ در فرد راه نیابد و امیدوار به زندگی شود و از لحظه لحظه زندگی به بهترین وجه استفاده کند، چرا که می‌خواهد در آخرت‌، عکس‌العمل اعمال خود را خوب ببیند. 4. ایمان و تقوا را در خودتان تقویت کنید; چرا که امیدواری و آرامش روح در سایه تقویت آن و رسیدن به درجه اولیای الهی‌، امکان‌پذیر است‌. قرآن‌کریم در این زمینه می‌فرماید: "آگاه باشید، که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین می‌شوند، هم آنان که ایمان آورده و پرهیزگاری ورزیده‌اند، در زندگی دنیا و آخرت مژده برای آنان است‌، وعده‌های خدا را تبدیلی نیست‌، این همان کامیابی بزرگی است‌" (یونس‌، 62 ـ 64) 5. افسوس گذشته را نخورید و برای آینده برنامه‌ریزی کنید. 6. با مطالعه‌، عبادت و ورزش‌، نشاط روحی پیدا کنید.(ر.ک‌: عوامل موفقیت در تحصیل‌، مرتضی نظری‌، ص 111، انتشارات مدرسه / نشریه بشارت‌، ش 12، ص 12.)