چگونه می‌توان مخلص حقیقی بود و در نمازها تنها به خدای متعال فکر کرد؟

برای تحصیل خشوع و حضور قلب در نماز، امور ذیل توصیه شده است‌: 1. در همه حال به یاد خدا بودن‌; چرا که معمولاً از هر 24 ساعت شبانه روز تنها 1 ساعت اختصاص به نماز دارد، اگر در 23 ساعت دیگر، به یاد خدا نباشیم در این یک ساعت نیز کنترل ذهن و توجّه به خدا بسیار مشکل خواهد بود. حضرت امام خمینی می‌فرمایند: توجّه به این که خداوند تنها کسی است که همه نعمت‌ها را داده و با نگاه کردن به نعمت‌ها می‌توان به یاد او بود و این که خداوند دارای کمال و قدرت واقعی است و عظمت و بزرگی‌اش همه عالم را فراگرفته و این که او همه جا حاضر و ناظر اعمال ما است‌; "أَلَم‌ْ یَعْلَم بِأَن‌َّ اللَّه‌َ یَرَی‌" (علق‌، 14) نقش عمده‌ای در تذکر و به یادبود خداوند در نماز و غیر آن دارد.(ر.ک‌: چهل حدیث‌، امام خمینی‌، حدیث اول‌، ص 12، مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی‌.) 2. اندیشه در اهمیت و آثار نماز اگر گوهر گران‌بهایی و یا یک انگشتر، به ارزش صد هزار تومان را گم کنیم تا مدتی آشفته خاطر می‌گردیم و شب‌ها خوابمان نمی‌برد; این در حالی است که دو رکعت نمازی را که به همه دنیا و لذت‌های آن می‌ارزد، از دست می‌دهیم و ناراحت نمی‌شویم‌.! پس در مرحله اول باید در اهمیت و آثار ارزشمند نماز بیندیشیم تا پی‌ببریم با این نمازهای فاقد حال و توجه و حضور قلب‌، خود را از چه فواید و برکاتی محروم ساخته‌ایم‌.! قرآن کریم‌، کسالت در نماز و بی‌میلی به این فریضة الهی را از اوصاف منافقان برشمرده‌، دربارة آنان می‌فرماید: ...و چون به نماز می‌ایستند با حال بی‌میلی نماز می‌گزارند و برای مردم ریا می‌کنند و جز اندکی یاد خدا نمی‌کنند.(نسأ، 142.) 3. کنترل افکار خود قبل از شروع نماز از جمله کارهایی که برای تحصیل حضور قلب و توجه باید انجام داد، این است که انسان‌، پیش از نماز لحظاتی را به تفکر مشغول شود و توجه خود را به خدا معطوف سازد. برای چند دقیقه در محل نماز، خود را از غیر خدا فارغ کند. دل را از افکار و خیال‌های واهی خالی سازد و با متمرکزساختن حواس خود، و فراموش کردن گرایش‌های دنیایی‌، سعی کند حضور قلب پیدا کند; البته با تفکر و پشیمانی در اثر از دست دادن منافع معنوی نماز، و جبران زیان و خسارت‌های گذشته‌، این مهم بهتر حاصل می‌شود. 4. اندیشه در عظمت خداوند وقتی انسان در برابر هم نوع خود قرار می‌گیرد، مواظب رفتارش هست و حواسش را جمع می‌کند. وقتی باور کردیم که در حضور خدا هستیم و خداوند از روی لطف به ما اجازه داده در حضور او بایستیم و با او سخن گوییم و به درد دل و مناجات با او بپردازیم‌، آیا جا دارد از او غافل شویم‌؟ به همین جهت است که در روایت آمده است کسی که نماز می‌خواند، ولی دل به نماز نمی‌سپرد، آیا نمی‌ترسد که او را به صورت الاغ مسخ کنم‌؟ یعنی‌، غفلت و بی‌توجهی در نماز آن قدر زشت است که مبتلای به آن مستحق این است که به‌صورت حیوانی مسخ شود. قرآن دربارة نمازگزارانی که از یاد خداوند غافل هستند می‌فرماید: "فویل للمصلّین # الّذین هم عن صلاتهم ساهون # الذین هم یراَّءون‌; پس وای بر نمازگزاران‌. که دل از یاد خدا غافل دارند. آنان‌که ریا می‌کنند".(ماعون‌، 4 ـ 6.) 5. هنگام نماز سعی کنیم‌، معانی جملاتی را که بر زبان جاری می‌کنیم‌، تصور کنیم و در آن‌ها بیندیشیم و با تأمل نماز بخوانیم‌. به طوری که اگر قبلاً در یک دقیقه‌، یک رکعت می‌خواندیم‌، اینک یک رکعت را در دو دقیقه بخوانیم و این برای کسی که می‌خواهد به حضور خدا برود وقت زیادی نیست‌. 6. امام سجاد7 می‌فرماید: وقتی نماز می‌خوانی فرض کن (در آستانة مرگ هستی‌) و آخرین نمازت را می‌خوانی‌. اگر انسان بداند، از عمرش تنها به اندازه خواندن چند رکعت نماز باقی مانده است‌، حواسش را جمع می‌کند و سعی می‌کند نمازش را بهتر و شایسته‌تر به‌جا آورد و از کاستی‌هایش توبه کند. حال که ما نمی‌دانیم عمرمان تا کی باقی است‌، فرض کنیم این آخرین نمازی است که به‌جا می‌آوریم‌. چنین تصوری باعث می‌شود در برابر شیطان مقاومت کنیم و او را از خود برانیم و از لحظات و دقایقی که در نماز سپری می‌کنیم‌، بهره شایان ببریم‌. 7. سعی کنیم دعاهایی را که برای قبل از شروع نماز و نیز بعد از نماز وارد شده‌، بخوانیم‌. کسی که به مجرد گفتن‌: السّلام علیکم و رحمة اللّه و برکاته از جای برمی‌خیزد و به دنبال کارش می‌رود، گویا تا حال نزد خدا زندانی بود و انتظار می‌کشید هرچه زودتر درِ زندان و قفس گشوده شود تا خود را نجات دهد; پس لازم است بعد از نماز، انسان دست به دعا بلند کرده‌، برای خود و دیگران دعا کند.(راهیان کوی دوست‌، مصباح یزدی‌، ص 77 ـ 88، انتشارات شفق قم‌، 1375 ش / جهت آگاهی بیشتر در این زمینه ر.ک‌: به کتاب حضور قلب در نماز از دیدگاه عالمان ربّانی و عارفان الهی‌، نوشتة محمد بدیعی / صلاة‌الخاشعین آیت‌الله شهید دستغیب‌.)