چگونه می‌توان زشتی گناه را برای خود و در آینده برای فرزندانمان‌، مشخص کنیم‌، همان گونه که باطن زشت گناه در برزخ ظاهر می‌شود؟

زشتی گناه‌، معمولاً برای کسانی که فطرت خود را زنده نگه داشته‌اند، روشن است‌، و همة ما به زشتی گناهانی‌، چون دروغ‌، خیانت‌، ظلم و... علم و آگاهی داریم‌، امّا سؤال این‌جا است که چرا انسان با این که می‌داند گناه‌، زشت است‌، آن را مرتکب می‌شود; گویا گناه نه تنها زشت نیست که زیبا هم است‌! آیا این امر بدین خاطر است که ما زشتی گناه را نمی‌دانیم‌؟ در جواب می‌گوییم‌: سرّ این قضیه‌، این است که علم با یقین فرق دارد و آن چه مانع ارتکاب گناه است‌، یقین است نه علم‌. یقین فراتر از علم است که اگر با وجود علم‌، عمل پدید آید، یقین حاصل می‌شود و یقین نیز خود به مراحل سه گانة علم الیقین و عین الیقین و حق الیقین‌، تقسیم می‌شود. قرآن مجید در این باره فرماید: "کَلاّ لَو تَعلَمون‌َ عِلم‌َ الیَقین # لَتَرَوُن‌َّ الجَحیم‌;(تکاثر،5ـ6) اگر شما علم الیقین به آخرت داشتید ]به سراغ این موهومات نمی‌رفتید[ و شما قطعاً جهنم را خواهید دید."(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 27، ص 283 ـ 285، دارالکتب الاسلامیة‌.) با پرهیزکاری و تمرین و مبارزه با نفس‌، می‌توان به این یقین رسید که در این صورت‌، انسان‌، زشتی گناه و آتش و دود آن را در همین دنیا، مشاهده می‌کند; چنان که در قضیه زیدبن حارثه می‌خوانیم که به پیامبر عظیم الشان عرض کرد: من اهل یقین شده‌ام‌، حضرت فرمود: علامت یقین تو چیست‌؟ عرض کرد: هم اکنون گویا اهل جهنم و بهشت را می‌بینم و گویا قیامت و حساب و کتاب را مشاهده می‌کنم‌.(اصول کافی‌، ج 4، ص 170، انتشارات اسوه‌.) بر این اساس می‌توان گفت‌: برای فهم زشتی گناه و پرهیز از آن را نخست باید در حوزه تفکر و مطالعه بکوشیم و با مطالعة منابع دینی‌، آگاهی خود و فرزندانمان را بالا ببریم‌، تا گرفتار دام شیطان نشویم که کار شیطان این است که انسان را "مختال‌" خیال زده می‌کند، تا نتواند مفاهیم صحیح و ارزشی را درک کند; گام بعدی این است که با مجاهده نفس در حوزه "تعبد" بکوشیم تا به یقین برسیم و از روی عمد، پا روی دانسته‌های خود نگذاریم که یکی از عوامل انکار قیامت و مسائل مذهبی‌، پیروی از هوای نفس و فجور خواهی است (قیامت‌، 5) بر این اساس‌، رسیدن به مرحلة یقین که از راه سیر و سلوک و ریاضت نفس و... تحقق می‌یابد، انسان را به باطن زشتی گناه‌، آگاه می‌سازد و انسان می‌تواند قبح و زشتی گناه را مشاهده نماید، چنان که قرآن مجید باطن و ملکوت برخی گناهان را معرفی فرموده است مثلاً در آیه دوازده سوره حجرات‌، باطن غیبت را خوردن گوشت مردة برادر می‌داند.(ر.ک‌: مراحل اخلاق در قرآن‌، آیت الله جوادی آملی‌، ج 11، ص 106، اسرأ / جهت اطلاع بیشتر، به کتاب اخلاق در قرآن آیت الله مکارم شیرازی مراجعه فرمایید.)