چگونه می‌توان بر هوا و هوس خود غلبه کرد و در مورد این سؤال چند آیه در قرآن آمده است‌؟

قرآن کریم کتاب تربیت و هدایت انسان‌ها به سوی کمال می‌باشد و غالب آیات آن دربارة مسائل اخلاقی و در راستای هدایت و سعادت انسان‌هاست و در آن‌ها راه کارها و چگونگی توفیق انسان در راه رسیدن به سعادت و شیوه‌های غلبه بر هواهای نفسانی و شیطان‌های جنّی و انسی می‌باشد. دربارة چگونگی مبارزه با هواهای نفسانی و علاج این بیماری لازم است در نفس انسان‌، یک عامل تکوینی مؤثر و نیرومند ایجاد شود، تا بتواند در برابر آن به مقاومت پردازد. باید در مقابل آن انگیزه‌های شیطانی از راه اندیشة درست‌، انگیزه‌های رحمانی را ایجاد و بیدار و هشیار کرد; زیرا انگیزه‌ها به طور کلّی اعم از شیطانی یا رحمانی‌، فطری انسان هستند و در سرشت وی جای دارند و شرایط خارجی باید آن‌ها را شکوفا کند و در نهایت در میدان نفس انسان‌، جولان دهند، وقتی انسان می‌خواهد آن‌ها را از تاخت و تاز باز دارد باید در برابر آن‌ها انگیزه و نیروی قوی‌تری ایجاد شود، تا بتواند بر آن‌ها غالب و نایل آید. باید انسان باور نیروهای رحمانی را به جایی برساند که عالم را محضر خدا بدانند و در حضور خدا که ناظر و حاضر است مرتکب گناه نشوند خداوند می‌فرماید: "أَلَم‌ْ یَعْلَم بِأَن‌َّ اللَّه‌َ یَرَی‌َ;(علق‌،14) آیا او ندانست که خداوند ]همه اعمالش را[ می‌بیند؟!". در فرازی از دعای شعبانیه می‌خوانیم‌: "خداوندا! توانی در من نیست تا بدان از عصیان و سرپیچی تو روی گردانم‌، مگر به هنگامی که برای محبت خود بیدار و هشیارم کرده باشی‌".(ر.ک‌: مفاتیح الجنان‌، شیخ عباس قمی‌، ص 297 ـ 303، انتشارات مطبوعات دینی‌.) بنابراین‌، راه مبارزه با هواهای نفسانی این است که کشش‌های دیگری در مقابل آن‌ها باشد و تقویت شود و بر آن‌ها پیروز گردد. عواملی که می‌تواند این کشش‌های پنهان را فعال و بیدار سازد از جمله فکر و ادراک هستند. حکما می‌گویند: ادراک عامل شوق است‌; چرا که‌، آن میل نهفته به وسیلة درک و شعور، زنده و برانگیخته می‌شود و لازم است به این وسیله آن‌ها تقویت شوند. خداوند متعال همواره انسان را به تفکر و درک صحیح دعوت می‌کند، چنان که می‌فرماید: "... کَذَ َلِکَ یُبَیِّن‌ُ اللَّه‌ُ لَکُم‌ُ الاْ ?َیَـَت‌ِ لَعَلَّکُم‌ْ تَتَفَکَّرُون‌َ;(بقره‌،219)...خداوند این چنین آیات را برای شما روشن می‌سازد، شاید اندیشه کنید". افزون بر این‌، فکر درباره اصول دین ـ توحید، نبوت‌، معاد ـ فکر دیگری هم لازم است تا انگیزه عملی متناسب با این افکار، و هماهنگ با این اصول نیز، در ما زنده شود; زیرا بعد از درک اصول‌، جهت شوق به اطاعت از خدا و ایمان و التزام عملی در انسان‌، اندیشه کردن دربارة چیزی که با شوق‌، سنخیت و تناسب دارد و می‌تواند در تحریک و برانگیختن‌، لازم و مؤثر است‌; چون ریشة تمام فعالیت‌های انسان‌، خوف و رجا است پس برای وادار شدن به کار و تلاش و حرکت‌، باید کاری کرد که ترس و امید در انسان بر انگیخته شود خداوند می‌فرماید:"وَ أَمَّا مَن‌ْ خَاف‌َ مَقَام‌َ رَبِّه‌ِ وَ نَهَی النَّفْس‌َ عَن‌ِ الْهَوَی‌َ # فَإِن‌َّ الْجَنَّة‌َ هِی‌َ الْمَأْوَی‌َ;(نازعات‌،40ـ41) و آن کس که از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوا باز دارد، قطعاً بهشت جایگاه اوست‌". بنابراین‌، پس از بیدار کردن علم و اعتقاد، لازم است در آثار ایمان بیندیشیم تا توجه به آثار و نتایج خوب آن در نقش یک انگیزه نیرومند ما را به تحصیل اختیاری ایمان وا دارد و نیز به آثار نامطلوب کفر بیندیشیم تا ما را از آن باز دارد و از این‌جاست که قرآن نیز تأکید فراوان دارد تا در این‌باره هر چه بیشتر بیندیشیم‌. قرآن کریم نیز رعایت همین مراحل را لازم می‌داند و دربارة برطرف کردن ضعف اعتقادی و محکم کردن اصول دین می‌فرماید: "إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیَـَطِین‌َ أَوْلِیَآءَ لِلَّذِین‌َ لاَ یُؤْمِنُون‌َ;(اعراف‌،27) ما شیاطین رادوستان کسانی قرار دادیم که ایمان نمی‌آورند". همچنین دستور می‌دهد که باید رذایل اخلاقی و وسوسه‌های شیطان و نفس را باید دفع کرد: "وَلاَ تَتَّبِعُوا خُطُوَ َت‌ِ الشَّیْطَـَن‌ِ إِنَّه‌ُ لَکُم‌ْ عَدُوُّ مُّبِین‌ٌ;(انعام‌،142)... و از پی گام‌های شیطان نروید که او برای شما دشمن آشکار است‌" و نیز سورة بقره‌، آیه 268 و نسأ، 60 و...(ر.ک‌: اخلاق در قرآن‌، آیت الله مصباح یزدی‌، ج 1، ص 210 ـ 213، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌; / نمونه‌، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 19، ص 344، دارالکتب الاسلامیة‌.) قرآن کریم افرادی را که امکانات ازدواج برایشان فراهم نیست‌، توصیه به عفاف می‌کند و می‌فرماید: "وَ لْیَسْتَعْفِف‌ِ الَّذِین‌َ لاَ یَجِدُون‌َ نِکَاحًا حَتَّی‌َ یُغْنِیَهُم‌ُ اللَّه‌ُ مِن فَضْلِه‌ِ; (نور، 33) و کسانی که ]وسیله‌[ زناشویی نمی‌یابند، باید عفت ورزند تا خدا آنان را از فضل خویش بی‌نیاز گرداند." برخی از اموری که سبب کاهش این غریزه در وجود افراد می‌شود، عبارتند از: 1. نگاه نکردن به نامحرم و آن‌چه نظر افکندن بر آن حرام است‌: "قُل لِّلْمُؤْمِنِین‌َ یَغُضُّواْ مِن‌ْ أَبْصَـَرِهِم‌ْ وَ یَحْفَظُواْ فُرُوجَهُم‌ْ; (نور، 30) به مردان با ایمان بگو: "در دیده فرو نهند و پاکدامنی ورزند." همچنین حضرت عیسی‌غ می‌فرماید: "از نگاه کردن به زنان پرهیز کنید که آن باعث شهوت و فتنه می‌شود." 2. فکر نکردن درباره زنان و امور شهوت انگیز; 3. پرخوری نکردن‌، مخصوصاً برخی از غذاها (مانند گوشت زیاد و...) که باعث تقویت و تشدید این غریزه می‌شود که در این صورت روزه گرفتن و گرسنگی‌، علاج شهوت است‌. حضرت صادق‌می‌فرماید: "مضرترین چیز برای قلب آدمی‌، پرخوری است که باعث قساوت قلب و تهییج شهوت می‌شود."(ر.ک‌: المحجة‌البیضأ فی تهذیب الاحیأ، ملامحسن فیض کاشانی‌، ج 5، ص 176 ـ 185، دفتر انتشارات اسلامی‌.) 4. مشاهده نکردن فیلم‌های مهیّج‌. 5. محشور شدن با دوستان متدین و خداشناسی که دیدنشان ما را به یاد خدا بیندازد.(ر.ک‌: اصول کافی‌، کلینی‌;، ج 1، ص 39، دارالکتب الاسلامیة‌.) 6. رفت و آمد به مراکز مذهبی از قبیل مسجد و جلسات دینی‌. 7. قطع ارتباط با افرادی که انسان را به یاد گناه انداخته و از خدا دور می‌کنند.