چگونه می‌توان از عبرت‌ها و موعظه‌ها پند گرفت‌؟

وسایل عبرت و پند در دنیا فروان است‌، ولی پندآموز و عبرت گیر کم است‌. انسان از هر چیزی می‌تواند عبرت بگیرد. علی‌در این باره می‌فرماید: "برای صاحبان خرد، در هر چیزی‌، موعظه و عبرت است‌."(میزان الحکمه‌، محمد محمدی ری‌شهری‌، ج 10، ص 542) هارون الرشید، به موسی بن جعفر7 نوشت‌، مرا موعظه کن‌. حضرت در جواب مرقوم داشتند. "هیچ چیز نیست که با چشمان خود می‌بینی‌، مگر این که در آن موعظه و پند است‌."(بحارالانوار، علامه مجلسی‌; ج 78، ص 319.) انسان برای این که از عبرت ها پند بیاموزد، بهترین راه‌، تفکر و تدبر در احوال گذشتگان‌، و سرنوشت آنان است‌. کسانی که به این دنیا، دل بستگی پیدا کردند و برای رسیدن به آن به هر جنایتی دست زدند اما یک مرتبه‌، پروندة زندگی آن‌هابر چیده شد. قرآن مجید ـ زمانی که تاریخ امت‌های گذشته را که در اثر کفر و شرک‌، به بلا و عذاب گرفتار شدند، برای رسول خدا9 بازگو می‌کند ـ به آن حضرت دستور می‌دهد: "داستان‌های اقوام گذشته را برای مردم تعریف کن‌، شاید در احوال آن‌ها تدبّر کنند، و عبرت بگیرند." "فَاقصُص‌ِ القَصَص‌َ لَعَلَّهُم یَتَفَکَّرون‌" (اعراف‌،176) امیر المؤمنین‌در نهج البلاغه‌، بارها مردم را به تدبّر و تفکّر در احوال گذشتگان دعوت کرده و به آن‌ها هشدار میدهد که از سرنوشت آن‌ها عبرت بگیرند; هم چنین در خطبة 181 می‌فرماید: "شما را در روزگارهای گذشته عبرتی است‌; کجایند عمالقه و فرزندانشان‌، کجایند فراعنه و پادشاهان مصر که از آن‌هااثری باقی نمانده‌."(نهج البلاغه‌، فیض الاسلام‌، خطبه 181) خداوند در آیة یازده انعام به رسول خود دستور می‌دهد: "قُل سیروا فِی الاَرض‌ِ ثُم‌َّ انظُروا کَیف‌َ کان‌َ عـَقِبَة‌ُ المُکَذِّبین‌; مردم را به سیر و گردش در روی زمین دعوت کن‌، تا در عاقبت کفار و مشرکین اندیشه کنند." علی‌، در خطبة 32 برای پند گرفتن از عبرت‌ها و موعظه‌ها، مردم را به اموری سفارش فرموده است‌: "پند بگیرید از کسانی که پیش از شما بودند، پیش از آن که آیندگان از شما پند بگیرند."(نهج البلاغه‌، فیض الاسلام‌، خطبه‌، 32، ص 99.) در جای دیگر می‌فرماید: "از کار خدا دربارة شیطان عبرت گیرید که عبادت و بندگی بسیار زیاد او را باطل ساخت‌، در حالی که خدا را شش هزار سال عبادت کرده بود."(نهج البلاغه‌، فیض الاسلام‌، خطبة 234.)