چگونه باید از حقی که از بین رفته دفاع کرد، به ویژه اگر حق به یتیم مربوط باشد; قرآن مجید در این‌باره چه می‌فرماید؟

تردیدی نیست که دفاع از حق‌، به ویژه در موردی که حق به یتیم مربوط باشد، لازم و واجب است‌. عقل و شرع هر دو بر این موضوع حکم می‌کنند. قرآن مجید در موردی که فردی مورد ظلم و ستم قرار گرفته‌، به او اجازه داده که به طور آشکار، ندای مظلومیت خود را به گوش دیگران برساند، شاید به این وسیله بتواند، ظلم را از خود برطرف نماید و حق خود را بازستاند. قرآن در این‌باره می‌فرماید: "لآ یُحِب‌ُّ اللَّه‌ُ الْجَهْرَ بِالسُّوَّءِ مِن‌َ الْقَوْل‌ِ إِلآ مَن ظُـلِم‌...;(نسأ،148) خداوند دوست ندارد با سخنان خود بدی‌ها را اظهار کند، مگر آن کسی که مورد ستم واقع شده باشد خداوند شنوا و دانا است‌." از این آیه استفاده می‌شود افرادی که مورد ستم واقع شده‌اند، برای دفاع از خویش و گرفتن حق خود از ستم‌کار می‌توانند از او سرزنش کنند و دیگران را از ستم‌گری‌های وی آگاه نمایند; بنابراین‌، اسلام راضی نیست که انسان ظالم را رها کرده در برابر او سکوت کند، بلکه به اندازة توان خود باید سعی کند و حق خود را از او بگیرد. در موردی که حق‌ّ یتیمی به وسیلة ظالمی از بین می‌رود، وظیفة همة کسانی که از این موضوع آگاه شده‌اند این است که از حق‌ّ یتیم دفاع کنند. اگر قاضی حکمی بر ضدّ یتیم صادر کرده و افرادی می‌دانند که امر بر قاضی مشتبه شده‌، وظیفه همة آن‌ها است که به نفع یتیم در دادگاه شهادت دهند و چنان چه قاضی ترتیب اثر نداد، باید به مراجع بالاتر رجوع نماید. علی‌7 در این‌باره می‌فرماید: "کونا للظالم خصماً و للمظلوم عوناً; همیشه دشمن ظالم و یاور مظلوم باشید." قرآن مجید نیز می‌فرماید: "فَقَـَتِلُواْ الَّتِی تَبْغِی حَتَّی‌َ تَفِی‌َّءَ إِلَی‌ََّ أَمْرِ اللَّه‌;(حجرات‌،9)با ظالمان پیکار کنید تا به حکم خدا گردن نهند." قرآن مجید به حق یتیم‌، عنایت و توجّه فراوانی دارد و برای این که دیگران را از نزدیک شدن به مال یتیم و خوردن آن باز دارد، تشبیه جالبی کرده می‌فرماید: "إِن‌َّ الَّذِین‌َ یَأْکُلُون‌َ أَمْوَ َل‌َ الْیَتَـَمَی‌َ ظُـلْمًا إِنَّمَا یَأْکُلُون‌َ فِی بُطُونِهِم‌ْ نَارًا وَسَیَصْلَوْن‌َ سَعِیرًا;(نسأ،10) کسانی که اموال یتیمان را از روی ظلم و ستم می‌خورند، تنها آتش می‌خورند و به زودی به آتش‌سوزانی می‌سوزند". در این آیه‌، تعبیرهای شدیدی دربارة کسانی که به ظلم و ستم‌، مال یتیمان را می‌خورند، آمده است و نظیر این عبارت‌های تند در قرآن کریم کمتر دیده می‌شود و این نشانة عظمت و اهمیت حفظ مال یتیم است‌. در جاهای دیگر نیز قرآن کریم بر حفظ مال یتیمان تأکید کرده‌. (اسرأ، 34) و خیانت در اموال آن‌ها را ممنوع فرموده است‌; چنان‌که آیه 2 سوره نسأ بر این مطلب دلالت دارد. (همچنین در سوره انعام‌، آیه 152; انفال‌، 41 و...)(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، همان‌، ج 3، ص 249 و 280 ـ 282.) در پایان توجّه به این نکته لازم است که دفاع از حق در صورتی وظیفه شرعی و قانونی انسان است که فرد، بر دفاع قدرت داشته باشد، امّا در آن جا که ستم‌گر، به اندازه‌ای قوی است که اگر در برابر او بایستد، ضرر بیش‌تری بر انسان وارد می‌کند، در این صورت تکلیف از انسان برداشته می‌شود، و بدیهی است که خدای منتقم از ظالم انتقام خواهد گرفت‌.