چکار کنیم که از دیگران غیبت نکنیم‌؟ آیا می‌توان با استغفار غیبت‌های انجام شده درگذشته را جبران کرد یا نه‌؟

غیبت از گناهان کبیره است‌. قرآن می‌گوید: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُواْ اجْتَنِبُواْ کَثِیرًا مِّن‌َ الظَّن‌ِّ إِن‌َّ بَعْض‌َ الظَّن‌ِّ إِثْم‌ٌ وَ لاَ تَجَسَّسُواْ وَ لاَ یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِب‌ُّ أَحَدُکُم‌ْ أَن یَأْکُل‌َ لَحْم‌َ أَخِیه‌ِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوه‌ُ وَ اتَّقُواْ اللَّه‌َ إِن‌َّ اللَّه‌َ تَوَّاب‌ٌ رَّحِیم‌;(حجرات‌،12) ای کسانی که ایمان آورده‌اید از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید که پاره‌ای از گمان‌ها، گناه است‌! و جاسوسی مکنید! و بعضی از شما، غیبت بعضی نکند! آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده‌اش را بخورد؟ از آن کراهت دارید. ]پس‌[ از خدا بترسید، که خدا، توبه‌پذیر مهربان است‌." مفهوم غیبت‌غیبت آن است که در غیاب شخص مؤمن‌، عیب او را فاش‌سازیم و اگر او آن عیب را نداشته باشد و به او آن را نسبت دهیم تهمت می‌گویند که گناه تهمت‌، از گناه غیبت‌، بالاتر است‌; سرمایة بزرگ هر انسان مؤمنی در زندگی‌، حیثیت و آبروی او است و هرچه‌، آن را به خطر بیندازد مانند این است که جان او را به خطر انداخته باشد. گاه می‌شود که ترور شخصیّت‌، از ترور شخص‌، مهم‌تر است‌. و لذا فلسفة مهم تحریم غیبت و این‌که از گناهان کبیره شمرده شده است‌، حفظ همین سرمایة بزرگ است‌. آثار غیبت‌1ـ بر اثر غیبت‌، آبرو و حیثیت اشخاص از بین می‌رود. 2ـ در جامعه بدبینی به وجود می‌آید. 3ـ پیوندهای اجتماعی‌، سست می‌شود. 4ـ اعتماد، از بین می‌رود. 5ـ تعاون و همکاری‌، متزلزل می‌شود. 6ـ بذر کینه و عداوت‌، در دل‌ها، پاشیده می‌شود. 7ـ قتل‌های خونین‌، واقع می‌شود. 8ـ اشاعة فحشا می‌شود. انگیزه‌های غیبت‌برخی از عواملی که باعث غیبت می‌شود، به طور مختصر، به شرح زیر است‌: 1ـ حسد; 2ـ تکبر و غرور; 3ـ بخل‌; 4ـ کینه‌توزی‌; 5ـ انحصارطلبی‌; 6ـ ثروت‌اندوزی‌. توبیخ غیبت کننده‌در قرآن کریم آمده است‌: "ویل لکل‌ّ همزة لمزة‌" وای بر هر عیب‌جوی مسخره کننده و غیبت کننده‌! آنانی که با نیش زبان و حرکت دست و چشم‌، پشت سر و پیش روی دیگران‌، استهزا و عیب‌جویی و غیبت می‌کنند و شخصیّت دیگران را درهم می‌شکنند. این گروه‌، با واژة "ویل‌" ـ که تهدید شدیدی است ـ سرزنش شده‌اند. آری‌، آبروی مؤمن‌، خیلی مهم است‌! خداوند، برای این‌که قبح‌ِ و زشتی غیبت را روشن کند، مثالی بسیار جالب زده است‌. قرآن‌، غیبت کردن را، خوردن گوشت برادر مرده دانسته است‌: در این تعبیر، لطایفی است که به برخی از آن‌، اشاره می‌شود. 1. اگر مقداری از گوشت بدن شخص مرده‌، کنده شود، جایش پر نمی‌شود و اگر آبروی انسان مؤمن هم با غیبت از بین برود، آبروی رفته‌، بر نمی‌گردد 2. دیگر این‌که غیبت شونده‌، مانند مردگان است و قادر بر دفاع از خود نیست‌. علاج غیبت‌، توبه است‌، همان طوری که قرآن مجید گفته است‌: "إن‌ّ اللّه یحب‌ّ التوابین‌"( ر.ک‌: تفسیر نمونه‌،آیة‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 23، ص 176، ج 26، ص 170، ج 20، ص 56 و ج 27، ص 309. ) با توجه به آن‌چه در آثار غیبت ذکر شد، تفکر در آثار غیبت نیز یکی از عوامل بازدارنده است‌. غیبت در روایات‌روایات فراوانی در مورد غیبت و نکوهش آن داریم‌، که ترجمة برخی از آنان ذکر می‌شود. امام صادق‌فرمود: "غیبت کننده‌، اگر توبه کند، آخرین کسی است که وارد بهشت می‌شود و اگر توبه نکند، نخستین کسی است که به جهنم برده می‌شود".( مستدرک الوسائل‌، میرزا حسین نوری‌، ج 9، ص 117، مؤسسه آل البیت‌، قم‌. ) پیامبر6 فرمودند: "هر کس زن یا مردی را غیبت کند، تا چهل روز نماز و روزه‌اش پذیرفته نمی‌شود".( بحارالانوار، علامه مجلسی‌، ج 72، ص 258، مؤسسة الوفأ، بیروت‌. ) امام رضا7 از امام سجاد7 نقل می‌کند که هر کس از ریختن آبروی مسلمانان خود را حفظ کند، خداوند در قیامت لغزش‌های او را نادیده می‌گیرد".( همان‌، ج 72، ص 256. ) حضرت امیرالمؤمنین‌فرمود: "از غیبت کردن دوری کنید که آن خورشت سگ‌های جهنّم است‌."( همان‌، ج 72، ص 248. ) راه جبران غیبت‌: راه جبران غیبت‌هایی که در گذشته انجام شده‌، آن است که شخص ابتدا توبه نماید، یعنی از اعمال گذشتة خود پشیمان شود، از خداوند درخواست بخشش نماید، و تصمیم بگیرد دوباره مرتکب غیبت نشود. ثانیاً: از شخصی که غیبت او شده حلیّت بطلبد و دل او را از کینه و کدورت پاک نماید. و این در صورتی است که شخص غیبت شده‌، زنده‌، در دست‌رس و از موضوع غیبت مطلع و با خبر شده باشد. ثالثاً: برای شخص غیبت شونده استغفار و طلب آمرزش نماید و برای او کار خیر به جا آورد تا در قیامت عوض غیبت او باشد. و این در صورتی است که شخص غیبت شوند، در دست‌رس نباشد یا اگر دردست رس است‌، از موضوع غیبت بی خبر باشد، و اگر جهت حلیّت طلبیدن به او گفته شود، ممکن است باعث فساد یا دشمنی شود.( ر.ک‌: معراج السعادة‌، احمد نراقی‌، ص 516، مؤسسه انتشارات هجرت / گناهان کبیره‌، آیت اللّه دستغیب‌، ج 2، ص 279ـ280، دفتر انتشارات اسلامی‌. )