چهرة واقعی نکیر و منکر در شب اوّل قبر به چه صورت است؟
سیمای فرشتگان الهی که برای نخستین بار در لحظه مرگ، و سپس هنگام پرسش قبر و مراحل پس از آن، با انسان روبه‌رو می‌شوند، به عمل فرد بستگی دارد. اگر متوفّا فردی مؤمن و با تقوا باشد، نکیر و منکر با چهره‌ای خندان و بشّاش با او ملاقات می‌کنند، و اگر فردی فاسق و گناه‌کار باشد، با چهره‌ای عبوس و غضبناک با او برخورد می‌نمایند. قرآن مجید، فرشتگانی را که مأمور جهنّم می‌باشند، چنین توصیف می‌فرماید: "عَلَیْهَا مَلَغ‌کَة‌ٌ غِلاَ ظٌ شِدَادٌ لآ یَعْصُون‌َ اللَّه‌َ مَآ أَمَرَهُم;(تحریم،6) بر جهنّم فرشتگانی گمارده شده که خشن و سخت‌گیرند و هرگز مخالفت فرمان خدا نمی‌کنند." از آن جا که جهنّم، کانون خشم و غضب است، مأموران او نیز قیافه‌ای خشن و غضبناک دارند. موسی بن جعفر7 از پدر خود امام صادق‌نقل می‌کند: هنگامی که فردی از دنیا برود، اگر مؤمن باشد هفتاد هزار ملک تا نزدیک قبر او را تشییع می‌کنند، وقتی او را دفن کردند، نکیر و منکر به نزد او می‌آیند، از او می‌پرسند خدای تو کیست، پیغمبر تو کیست؟ تا آخر... او همه را به خوبی پاسخ می‌دهد، سپس تا چشم کار می‌کند، قبر وی توسعه پیدا می‌یابد و از طعام بهشتی برای او می‌آورند و روح و ریحان بر او وارد می‌شوند; همان گونه که در قرآن آمده است: "فَأَمَّآ إِن کَان‌َ مِن‌َ الْمُقَرَّبِین # فَرَوْح‌ٌ وَ رَیْحَان‌ٌ وَ جَنَّت‌ُ نَعِیم‌ٍ ;(واقعه،88ـ89) ولی اگر کافر یا منافق باشد، هفتاد فرشته عذاب که نامشان زبانیه است، او را تشییع می‌کنند;... هنگامی که او را وارد قبر کردند و مردم پراکنده شدند، نکیر و منکر در هولناک‌ترین قیافه و بدترین صورت می‌آیند و از اعتقادات وی می‌پرسند، در جواب عاجز می‌ماند، یک ضربه‌ای به او می‌زنند که ناله او بلند می‌شود...سپس دری از آتش به روی او باز و از هم حمیم و آب جوشان جهنّم به او می‌خورانند و این است معنای قول خداوند تعالی: "وَ أَمَّآ إِن کَان‌َ مِن‌َ الْمُکَذِّبِین‌َ الضَّآلِّین # فَنُزُل‌ٌ مِّن‌ْ حَمِیم‌ٍ ;(واقعه،92ـ93) از آیات و روایات استفاده می‌شود که عمل فرد در این جهان، زمینه‌ساز صورت‌ها و سیرت‌ها است، و تجسّم عمل، موضوعی است که به خوبی از قرآن استفاده می‌شود و دانش امروز نیز آن را امری ممکن می‌داند. تمثل نکیر و منکر برای منافق در قیافه‌ای هول‌ناک، در واقع بخشی از تجسّم عمل او است.(بحارالانوار، مجلسی;، ج 6، ص 222، نشر: مؤسسة الوفأ، بیروت.)
اضافه کردن دیدگاه جدید