چرا نمیتوانیم برخی از صفات را به خداوند نسبت دهیم؟ چه تفاوتی میان صفات خداوند و صفات انسان است؟

در یک تقسیم، صفات دو قسم‌اند: صفات کمال و صفات نقص. در مورد خداوند گفته میشود: صفات خداوند دو قسم است; صفات ثبوتیه; یعنی صفاتی که برای خداوند ثابت است. مانند علم، قدرت، حیات و... و صفات سلبیه; یعنی صفاتی که از خداوند نفی میشود. مانند جهل، عجز و... صفاتی که نشان از نقص دارد، نمیتوان به خداوند نسبت داد; چون در خداوند هیچگونه نقصی نیست، بلکه باید تمامی صفات نقص را از خداوند سلب نمود. هر صفتی که نشان از کمال دارد، میتوان به خداوند نسبت داد; چون هر کمالی که فرض شود در خدا هست و خداوند کمال مطلق است و هر کس هر کمالی دارد، خدا به او داده است. گرچه همة صفات کمال را میتوان به خدا نسبت داد، در مورد اطلاق هر اسمی بر خداوند، اختلاف نظر است. برخی از دانشمندان میگویند: اسمای الهی توقیفی است; یعنی تنها اسمایی را میتوان به خداوند نسبت داد که در آیات و روایات ذکر شده است. مثلاً قرآن میفرماید: "أَفَرَءَیْتُم مَّا تَحْرُثُون # ءَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُوَّ أَمْ نَحْنُ الزَّ َرِعُونَ ;(واقعه،63 و 64) آیا آنچه را کشت میکنید، ملاحظه کردهاید؟ آیا شما آن را ]بییاری ما[ زراعت میکنید، یا ماییم که زراعت میکنیم؟" "الرَّحْمَـَنُ # عَلَّمَ الْقُرْءَان;(رحمن،1و2) ]خدای[ رحمان، قرآن را یاد داد." بنابر توقیفی بودن اسمای الهی نمیتوان گفت: "اللّه زارع، اللّه معلّم." با اینکه خداوند، زراعت و تعلیم را به خودش نسبت داده است.(ر.ک: ترجمة تفسیر المیزان، علامة طباطبایی، مترجم موسوی همدانی، ج 8، ص 534، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی / پیام قرآن، آیتاللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 4، ص 37 ـ 40 و 59 و 211، دارالکتب الاسلامیه.) تفاوت اساسی صفات خداوند با صفات انسان در سه چیز است: 1. صفات خداوند، ذاتی اوست; یعنی کسی به او عطا نکرده است; ولی صفات انسان را خداوند عطا کرده است. 2. صفات خداوند عین ذاتش است; یعنی خداوند و صفاتش دو چیز نیست و در خارج اتحاد و عینیت دارند; ولی صفات انسان زاید بر ذاتش است. 3. از آنجا که صفات خداوند عین ذات اوست و ذات خداوند نامحدود است، صفات او نیز نامحدود است; ولی صفات انسان همانند ذات او، محدود است.