چرا در زمان پیامبران گذشته‌، مجازات‌های عمومی مانند نابودی یک شهر وجود داشت‌، ولی الآن شهر یا کشور به علّت فساد نابود نمی‌شود؟

این که نوشته‌اید در قدیم عذاب‌های عمومی و مشخصی نازل می‌شده و خداوند به وسیلة آن‌ها شهر یا قومی را نابود می‌کرده‌، است ولی امروزه چنین نیست‌، مطلب ثابت شده‌ای نیست‌، زیرا امکان دارد بسیاری از بلایای طبیعی‌، امروز نیز که در جای جای دنیا اتفاق می‌افتد برای عذاب ساکنان آن منطقه باشد، ولی چون پیامبری نیست که از "عذاب بودن‌" آن‌ها ما را خبر دهد، از آن اطلاع نداریم‌، چنان که قرآن کریم همة گناه‌کاران‌، حتی جوامع اسلامی در دنیا را به نزول عذاب تهدید کرده است‌; البته به شرط نبودن پیامبر در میان آنان و یا استغفار نکردن از گناهان که اگر این دو شرط نباشد، احتمال نزول عذاب وجود دارد: "وَمَا کَان‌َ اللَّه‌ُ لِیُعَذِّبَهُم‌ْ وَأَنت‌َ فِیهِم‌ْ وَمَا کَان‌َ اللَّه‌ُ مُعَذِّبَهُم‌ْ وَهُم‌ْ یَسْتَغْفِرُون‌َ ;(انفال‌،33) ولی ]ای پیامبر![ تا تو در میان آن‌ها هستی‌، خداوند آن‌ها را مجازات نخواهد کرد; و ]نیز[ تا استفغار می‌کنند خدا عذاب‌شان نمی‌کند." خداوند در آیات متعددی مانند آیة 50 سورة یونس به نزول عذاب در شب یا روز تهدید کرده است‌; از کجا که امروزه این حوادث‌ِ ویران‌گر طبیعی‌، عذاب‌های الهی نباشد. وانگهی‌، بر فرض که عذاب‌های عمومی یا دست کم عذاب‌هایی که مردم می‌دانسته‌اند، عذاب است (عذاب آشکار، نه عذابی که مردم نمی‌دانسته‌اند عذاب است‌)، مخصوص امت‌های پیشین باشد، ولی به نظر می‌رسد دلایلی داشته باشد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: 1. بشر در ابتدا مانند کودکی بود که هر از چند گاهی برای تربیت او ـ به جهت قصور معرفت او ـ تنبیهاتی این چنینی‌، نیاز می‌شد، زیرا جوامع بشری از نظر "رشد معرفتی‌" در حدّی نبودند که به اصطلاح‌، با گفتمان صرف‌، اصلاح شوند; به این جهت این گونه تهدیدهای عملی‌، در ارشاد و تربیت او مؤثر می‌افتاد: "وَ أَخَذْنَـَهُم بِالْعَذَاب‌ِ لَعَلَّهُم‌ْ یَرْجِعُون‌َ ;(زخرف‌،48) و آن‌ها را به ]انواع‌[ عذاب گرفتار کردیم شاید بازگردند." 2. امت‌های گذشته که گرفتار عذاب‌های عمومی می‌شدند، چنان بود که به طور رسمی در برابر سفیران الهی ـ پیامبران الهی ـ به مخالف برمی‌خواستند و خداوند متعال برای حفظ شأن سفارت و رسالت‌، لازم بود تا در عذاب تعجیل کند و پیش از عذاب اخروی‌، آنان را در دنیا گرفتار عذاب نماید. خداوند در سورة شعرا، وقتی سخن از عذاب قوم نوح‌، عاد، ثمود، لوط و اصحاب ایکه می‌کند، از ایستادگی آنان در برابر انبیا و تهدیدهای آنان سخن می‌فرماید: آنان انبیا را تکذیب کردند.(شعرأ،105ـ176) 3. خداوند برای آن که بشر را با نیروها و امدادهای غیبی و لشکرهای مخصوص خود آشنا کند، در همان ابتدا در مقابل جوامع سرکش‌، آن‌ها را ظاهر فرمود تا مردم بدانند که خداوند برای سرکوب جباران و گناه‌کاران از انواع نیروها بهره می‌گیرد: "قُل‌ْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَی‌ََّ أَن یَبْعَث‌َ عَلَیْکُم‌ْ عَذَابًا مِّن فَوْقِکُم‌ْ أَوْمِن تَحْت‌ِ أَرْجُلِکُم‌ْ أَوْ یَلْبِسَکُم‌ْ شِیَعًا وَیُذِیق‌َ بَعْضَکُم بَأْس‌َ بَعْض‌ٍ;(انعام‌،65) بگو: او قادر است که از بالا یا از زیر پای شما، عذابی بر شما بفرستد، یا به صورت دسته‌های پراکنده شما را با هم بیامیزد و طعم جنگ ]و اختلاف‌[ را به هر یک از شما به وسیلة دیگری می‌چشانیم‌." 4. گاهی ممکن است برای بشر گمان پیدا شود که تعداد عذاب شونده‌، برای خدا مهم است‌، به گونه‌ای که اگر همه با هم‌، دست به گناه بزنند، خداوند نمی‌تواند کاری انجام دهد، زیرا لازم می‌آید که گروه فراوانی را نابود کند و این با اهداف خدا سازگاری ندارد; خداوند متعال نیز با نزول عذاب‌های جهنمی در همان ابتدا، این فکر باطل را از سر بشر بیرون ساخت‌: "وَ قَالُواْ نَحْن‌ُ أَکْثَرُ أَمْوَ َلاً وَ أَوْلَـَدًا وَ مَا نَحْن‌ُ بِمُعَذَّبِین‌َ ;(سبا،35) و گفتند: اموال و اولاد ما ]از همه‌[ بیش‌تر است‌، و ما هرگز مجازات نخواهیم شد."