چرا خدا نخواسته ما معنای حروف مقطعه (الم‌، الر، حم و...) را بدانیم‌؟

حروف مقطعه در آغاز 29 سوره از قرآن کریم آمده و از مختصّات قرآن است و در سایر کتاب‌های آسمانی مانند تورات و انجیل سابقه ندارد.(تفسیر تسنیم‌، آیة‌الله جوادی آملی‌، ج 2، ص 64، مرکز نشر اسرأ.) از آن‌جا که حروف مقطعه از متشابهات قرآن است‌، درباره آن‌ها تاکنون آرای متفاوتی از سوی مفسران ابراز شده و در برخی از منابع تا 20 نظر نقل گردیده است‌; ولی در این پاسخ به دلیل رعایت اختصار و یا ضعف برخی از آرا، از ذکر تمامی آن‌ها خودداری شده و تنها به هفت نظر بسنده شده است‌: 1ـ حروف مقطعه از متشابهاتی است که علم آن مخصوص خداوند سبحان است و درک حقیقت آن برای غیر او ممکن نیست‌. 2ـ حروف مقطعه‌، اجزای اسم اعظم الهی است و اگر به درستی و از روی بصیرت ترکیب شود، اسم اعظم ظهور می‌کند (اسم اعظم‌، نامی است که با آن می‌توان در جهان هستی‌، تصرف کرد و انسان‌های عادی به معرفت آن دسترسی ندارند). 3ـ این حروف برای تنبیه و اسکات کافران بوده است‌; آنان به یکدیگر سفارش می‌کردند که به قرائت قرآن پیامبر9 گوش فرا ندهند: "لاتسمعوا لهـَذا القرءان و الغوافیه‌"(فصلت‌، 26). از این‌رو خداوند در آغاز برخی از سوره‌ها این حروف را نازل کرد تا کافران با شنیدن آن‌ها که نه نظم بود و نه نثر، و چون بی‌سابقه بود اعجابشان را بر می‌انگیخت‌، ساکت شوند و گوش فرا دهند. 4ـ این حروف نشانه غلبه آن‌ها در کلمات آن سور است‌; یعنی سوره‌های مشتمل بر حروف مقطعه‌، درصد حروف مزبور نسبت به سایر حروف آن سوره‌، بیشتر از همین درصد در سایر سوره‌ها است و این خود یک معجزه است‌. 5ـ حروف مقطعه‌، رمز و سرّی است میان خدای سبحان و رسول‌اکرم‌و مراد از آن فهماندن به دیگران نیست و باید از باب ایمان به غیب آن را پذیرفت‌. 6ـ خداوند متعال با این حروف تحدّی (هم‌آوردطلبی‌) کرده است و آوردن این حروف در صدر سوره‌ها از قبیل شمارش و بیان حروف الفباست و بدین معناست که شما اگر در معجزه و الهی بودن قرآن تردید دارید، با همین حروف که قرآن از آن فراهم آمده‌، کتابی همانند قرآن و یا دست کم سوره‌ای مانند سوره‌های این کتاب الهی پدید آورید. 7ـ علاّمه طباطبایی‌;، نظر ویژه‌ای در این‌باره ارائه نموده که شایان تأمل است‌; ایشان می‌فرمایند: با تدبّر در سوره‌هایی که حروف مقطعه همسان دارد، روشن می‌شود که سوره‌های دارای حروف مقطعة مشترک‌، در مضامین و سیاق‌ها نیز با یکدیگر مشابه و متناسب است و این تشابه ویژه میان سوره‌های مزبور مشاهده می‌شود; مثلاً در سوره‌های دارای "حم‌" آیه‌های اوّل آن با عبارت "تنزیل‌الکتاب‌" و یا عباراتی که این معنا را می‌رساند، شروع شده و یا سوره‌هایی که با "الم‌" آغاز شده‌، در سوره‌هایی مثل اعراف که با "المص‌" شروع شده مطالبی را که در سوره‌های "الم‌" و سوره "صاد" می‌باشد، در خود جمع کرده و نیز در سورة رعد، که با حروف "المر" شروع شده‌، مطالب هر دو قسم سوره‌های "الم ـ الر" وجود دارد; از اینجا استفاده می‌شود که این حروف‌، رموزی‌اند بین خدای تعالی و پیامبرش که معنای آن‌ها از ما پنهان است و فهم عادی ما راهی به درک آن‌ها ندارد، مگر به همین مقدار که حدس بزنیم میان این حروف و مضامینی که در سوره‌های هر یک آمده ارتباط خاصی وجود دارد.(ترجمه تفسیر المیزان‌، موسوی همدانی‌;، ج 18، ص 6ـ8، دفتر انتشارات اسلامی‌.) گفتنی است‌: روایات تفسیری معتبر، معانی گوناگونی برای حروف مقطعه بیان می‌کند و چون این‌ها از قبیل "مثبتات‌" است‌، بدین معنا که هر یک امری را اثبات می‌کند و هیچ یک مفاد دیگری را نفی نمی‌کند، پس مطالب آن‌ها قابل جمع است و ممکن است همه آن‌ها درست باشد.(ر.ک‌: تفسیر تسنیم‌، آیة‌الله جوادی آملی‌، ج 2، ص 69ـ129، مرکز نشر اسرأ.) بنابراین نظریه که حروف مقطعه‌، رمز میان خدا و پیامبر است‌، ما معنای آن‌ها را نمی‌دانیم‌، و اگر بدانیم‌، دیگر رمز نخواهد بود. و بنابر نظرات دیگر، معنای این حروف مشخص است‌.