پرسش: با توجه به نزول دفعی و تدریجی قرآن کریم‌، معلوم می‌شود کارها و اتفاقاتی که برای افراد در آینده‌، می‌افتد از قبل پیش بینی شده است‌; آی

خداوند متعال‌، بشر را با یک سلسله مواهب و نعمت‌های طبیعی آفریده و به او عقل‌، خرد، اراده‌، اختیار، حریّت و آزادی داده و راه سعادت و بدبختی را به او نشان داده است و هر فردی را در انتخاب سرنوشت خود آزاد گذارده است‌; این ما هستیم که بر اساس اراده و اختیار، سرنوشت خود را تعیین کنیم و جز ما کسی طراح و سازندة سرنوشت ما نیست و علم و اطلاع خداوند از آیندة ما، کوچک‌ترین لطمه‌ای به اختیار و آزادی ما نمی‌زند; زیرا بشر در طول زندگی خود مبدأ دو نوع کار است‌: یک دسته از کارها را از روی اراده و اختیار انجام می‌دهد و دسته دیگر از کارهای او "افعال غیر ارادی‌" و به اصطلاح "اضطراری‌" او می‌باشد; مانند گردش خون در رگ‌ها و ضربان قلب و فعالیت دستگاه گوارش و.... بدین ترتیب‌، هر یک از افعال ما به آن رنگ و خصوصیتی که در خارج دارد، برای خداوند از "ازل‌" معلوم بوده است‌; یعنی خداوند از نخست می‌دانست که فعل معیّنی در لحظة خاصی با کمال اختیار و آزادی از ما سر می‌زند و همچنین قسمت دوم از افعال ما، خداوند از "ازل‌" می‌دانست که فعل خاصی در یک ساعت معیّن اضطراراً از ما صادر می‌گردد. قهراً خداوند از ازل می‌دانست که فلان جانی در ساعت معینی از فلان روز، با کمال آزادی و اختیار با ضربة چاقویی کسی را از پای درمی‌آورد، ولی یک چنین علم پیشین اگر منظور شما این است که موجب "جبر" و سلب آزادی از انسان می‌شود، پاسخش منفی است‌; زیرا درست است که خداوند از ازل می‌دانست که جانی دست به جنایت می‌زند، ولی او علاوه بر این‌که از اصل عمل آگاه بود، از این هم آگاه بود که آن شخص‌، این جنایت را از روی اختیار و با کمال آزادی انجام می‌دهد. چنین علمی نه تنها موجب جبر در انسان نیست‌، بلکه مؤیّد و روشنگر آزاد بودن اوست‌.(ر.ک‌: پاسخ به پرسش‌های مذهبی‌، آیة الله مکارم شیرازی و آیة الله جعفر سبحانی‌، ص 51، نشر مطبوعاتی هدف / اصول و فلسفه و روش رئالیسم‌، شهید مطهری ج 3، ص 169، نشر صدرا / انسان و سرنوشت‌، شهید مطهری‌، ص 124ـ130، نشر صدرا.) آن چه در قرآن کریم آمده است‌، ترکیبی از معارف‌، اعتقادات‌، اخلاقیات‌، احکام عملی (خداشناسی‌، انسان‌شناسی‌، پیامبر و امام‌شناسی‌، معادشناسی‌، راه و راه‌نماشناسی و...) است‌، که در واقع هدایت و جهت دادن به انسان است‌، با امکاناتی که خداوند متعال ]مانند: عقل‌، فطرت‌، اراده‌، آزادی و اختیار و...[ به او داده است‌، خود را به کمالات مورد نظر برساند، تا به این وسیله بقأ و جاودانگی خود را تضمین نماید. بنابراین‌، علم ازلی خداوند، بااراه و آزادی و اختیار انسان‌، تناقضی ندارد. زیرا سراسر قرآن نشان‌گر آن است که خداوند اراده کرده است انسان‌، مختار و با اراده باشد. "إِنَّا هَدَیْنَـَه‌ُ السَّبِیل‌َ إِمَّا شَاکِرًا وَ إِمَّا کَفُورًا ;(انسان‌،3) ما راه را به او نشان دادیم‌، خواه شاکر باشد (و پذیرا گردد) یا ناسپاس‌." ; "وَ هَدَیْنَـَه‌ُ النَّجْدَیْن‌;(بلد،10) و او را به خاطر خیر و شر هدایت کردیم‌." علاوه‌، قرآن کریم‌، غالباً، معیارها، ملاک‌ها، ضوابط، ارزش‌ها، ضدارزش‌ها و... را بیان فرموده است‌، که هر کس به دنبال ارزش‌ها باشد، سعادت‌مند است‌، و هر کسی دنبال ضدارزش‌ها باشد، به هلاکت می‌رسد و... در نتیجه‌، از نظر قرآن کریم‌، پیمودن راه خیر و شر در اختیار خود انسان است‌.