پرسش: آیا فقط کسانی که تزکیه نفس کرده باشند و به کمالات روحی و مقام خلوص رسیده باشند می‌توانند عالم ملکوت را در این د نیا مشاهده کنند؟ یا افرا

واژة "ملکوت‌" در چهار آیه از قرآن آمده است‌.(ر.ک‌: انعام‌، 75; اعراف‌، 185; مؤمنون‌، 88; یس‌، 83.) "ملکوت‌" در اصل از ریشة "ملک‌" به معنای حکومت و مالکیت است و اضافة "واو" و "ت‌" به آن‌، برای تأکید و مبالغه است و معمولاً به حکومت مطلقه خداوند متعال بر سراسر عالم هستی گفته می‌شود. مراد از "ملکوت‌" در عرف قرآن عبارت است از: باطن و آن طرف هر چیز که به سوی پروردگار متعال است‌; پس در نگاه ملکوتی‌، بر خلاف نگاه ظاهری که با چشم و حواس ظاهری صورت می‌گیرد، ناظر مشاهده می‌کند که وجود این موجودات و اسباب ظاهری پوچ و بی‌خاصیت است (مستقل به ذات نیستند); بلکه حقیقت همة مخلوقات چیزی جز تعلق و ربط و احتیاج آن‌ها به خداوند متعال نیست‌; این نگاه با یقین ملازم است‌;(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 7، ص 38، دارالکتب الاسلامیة / المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ج 8، ص 348، نشر اسلامی‌.) لذا نگاه ملکوتی و مشاهدة باطن عالم‌، هنگامی حاصل می‌شود که انسان با علم و عمل‌، و تزکیة نفس به مرحلة والایی از یقین برسد. چرا که "یقین‌" فراتر از علم است با وجود علم‌، عمل پدید آید، و در پرتو علم و عمل‌، یقین حاصل می‌شود و یقین نیز خود به مراحل سه گانة علم الیقین و عین الیقین و حق الیقین‌، تقسیم می‌شود. قرآن مجید در این باره فرماید: "کَلاّ لَو تَعلَمون‌َ عِلم‌َ الیَقین # لَتَرَوُن‌َّ الجَحیم‌;(تکاثر،5ـ6) اگر شما علم الیقین به آخرت داشتید ]به سراغ این موهومات نمی‌رفتید[ و شما قطعاً جهنم را خواهید دید."(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 27، ص 283 ـ 285، دارالکتب الاسلامیة‌.) با پرهیزکاری و تمرین و مبارزه با نفس‌، می‌توان به این یقین رسید که در این صورت‌، انسان‌، زشتی گناه و آتش و دود آن را در همین دنیا، مشاهده می‌کند; چنان که در قضیه زیدبن حارثه می‌خوانیم که به پیامبر عظیم الشان عرض کرد: من اهل یقین شده‌ام‌، حضرت فرمود: علامت یقین تو چیست‌؟ عرض کرد: هم اکنون گویا اهل جهنم و بهشت را می‌بینم و گویا قیامت و حساب و کتاب را مشاهده می‌کنم‌.(اصول کافی‌، ج 4، ص 170، انتشارات اسوه‌.) بر این اساس‌، رسیدن به مرحلة یقین که از راه سیر و سلوک و ریاضت نفس و... تحقق می‌یابد، انسان را به باطن زشتی گناه‌، آگاه می‌سازد و انسان می‌تواند قبح و زشتی گناه را مشاهده نماید، چنان که قرآن مجید باطن و ملکوت برخی گناهان را معرفی فرموده است مثلاً در آیه دوازده سوره حجرات‌، باطن غیبت را خوردن گوشت مردة برادر می‌داند.(ر.ک‌: مراحل اخلاق در قرآن‌، آیت الله جوادی آملی‌، ج 11، ص 106، اسرأ / جهت اطلاع بیشتر، به کتاب اخلاق در قرآن آیت الله مکارم شیرازی مراجعه فرمایید.) از مطالبی که گفته شد روشن می‌شود کسی که دارای صفات رذیله باشد هنوز به مرحلة یقین نرسیده‌، لذا از نگاه ملکوتی و مشاهدة باطن عالم محروم خواهد بود. ولی گاهی ممکن است افرادی که به این مرحله از یقین و تهذیب نفس نرسیده‌اند، بنا به مصالحی دارای چشم ملکوتی شوند و از حقایق برزخی آگاه شوند، مانند کسانی که قرآن خواندن سر مقدس اباعبدالله را مشاهده کردند.(ر.ک‌: بحارالانوار، علامه مجلسی‌، ج 45، ص 121، مؤسسة الوفأ، بیروت‌.); چنان که ائمة معصومین‌: نیز چشم برزخی برخی افراد را گشودند تا از حقایق باطنی عالم آگاه شوند.(ر.ک‌: مستدرک الوسائل‌، محدث نوری‌، ج 10، ص 39، مؤسسة آل البیت ; بصائر الدرجات‌، صفار، ص 270، چاپ کتاب خانة آیت الله مرعشی‌، قم‌.)