پدر و مادرم را اذیت کردم‌، و حال مریض هستم‌، چگونه جبران آن همه گناه و بدبختی را بکنم‌؟

قرآن کریم در سورة اسرأ آیة 23 می‌فرماید: "وَ قَضی‌َ رَبُّکَ أَلاّ تَعبُدُوا إلاّ إیّاه وَ بِالوَلِدَین‌ِ إحسَناً إمّا یَبلُغَن‌َّ عِندَکَ الکِبَرَ أحدُهُما أو کلاهُما فَلاتَقُل لَهُمَا اُف‌ٍّ وَلاتَنهَرهُما وَ قُل لَهُمَا قَولاً کَرِیماً; پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر احسان کنید. اگر یکی از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالخوردگی رسیدند، به آنها ]حتی‌[ "اف‌" مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنی شایسته بگوی‌". ملاحظه می‌فرمایید که قرآن کریم‌، حتی اف گفتن به پدر و مادر را منع می‌کند تا چه رسد به مراتب بالاتر اگر انسان بداند و کمی تأمّل کند که پدر و مادر چه زحماتی را در بزرگ کردن او متحمل شدند، هرگز چنین نمی‌کند. امام صادق‌در ذیل آیة "وَ قُل لَهُمَا قَولاً کَرِیماً" می‌فرماید: "اگر پدر و مادر تو را بزنند، در جواب آنها بگو: خداوند متعال شما را بیامرزد و غفران او شامل شما گردد".(میزان‌الحکمه‌، محمدی ری‌شهری‌، ج 4، ص 3677، نشر دارالحدیث‌.) برخی دیگر از وظایف ما نسبت به پدر و مادر که در قرآن آمده عبارتند از: 1. تواضع و فروتنی در مقابل ایشان‌; "وَاخفِض لَهُما جَناح‌َ الذُّل‌ّ مِن‌َ الرَّحمَة‌....;(اسرأ، 24) و بالهای تواضع خویش را از محبت و لطف‌، در برابر آنان (پدر و مادر) فرودآور". 2. طلب رحمت و مغفرت برای ایشان‌; "رَبَّنَا اغفِر لی‌ِ وَ لِوَلِدَی‌َّ...;(ابراهیم‌، 47) پروردگارا! من و پدر و مادرم و... را بیامرز" "وَ قُل رَب‌ِّ ارحَمهُمَا کَمَا رَبَّیَانی‌ِ صَغیِراً;(اسرأ، 24) و بگو: پروردگارا! همان‌گونه که آن‌ها مرا در کوچکی تربیت کردند; مشمول رحمتشان قرار ده‌!" و نیز "رب‌ّ اغفر لی و لوَلدی‌ّ...;(نوح‌، 28) پروردگارا! من و پدر و مادرم و... را بیامرز...". 3. به ایشان ظلم نکردن‌; "وَبرّاً بوَلدَیه ولم یَکُن جبّاراً عصیّاً"(مریم‌، 14 .) "وَبرّاً بوَلدتی ولم یجعلنی جبّاراً شقیّاً;(مریم‌، 32) و مرا نسبت به مادرم نیکوکار قرار داده و شقّی قرار نداده است‌". 4. با نرمی و مهربانی با ایشان سخن گفتن‌; "وَقُل‌ْ لَهُمَا قَوْلاً کَریِماً...;(اسرأ، 24) و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوار نه به آن‌ها (پدر و مادر) بگو". 5. لزوم حق‌شناسی و شکرگزاری از پدر و مادر; "قَال‌َ رَب‌ِّ أَوزعنی‌ِ اَن اَشکُرَ نِعمَتَکَ الّتی أَنعَمت‌َ عَلَی‌َّ وَ علی‌َ وَلِدَی‌َّ...;(احقاف‌، 15) می‌گوید: پروردگارا! مرا توفیق ده تا شکر نعمتی را که به من و پدر و مادرم دادی بجا آورم‌..." و نیز(مائده‌، 110). 6. یادآوری درد و رنج مادر هنگام بارداری و فارغ شدن‌; "وَوَصَّینَا الإنسَن بِوَلِدَیه‌ِ إحسَناً حَمَلَته امه کُرهاً وَ وَضَعَته‌ُ کُرهاً...;(احقاف‌، 15) ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند، مادرش او را با ناراحتی حمل می‌کند و با ناراحتی بر زمین می‌گذارد..." "و وصّینا الإنسَن بوَلدَیه حملته أمّه وهنًا علی وهن‌ِ...;(لقمان‌، 14) و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم مادرش او را با ناتوانی روی ناتوانی حمل کرد (به هنگام بارداری هر روز رنج و ناراحتی تازه‌ای را متحمل می‌شد"). می‌دانید که دوران حمل و از شیر گرفتن‌، حدود 30 ماه به طول می‌انجامد و مادر در طول این مدت بزرگترین ایثار و فداکاری را در مورد فرزندش انجام می‌دهد. پرسشگر گرامی‌! مطمئن باشید که پدر و مادر شما بیش از هر انسان دیگری شما را دوست دارند و اگر شما به دستورهای اسلام که دربارة پدر و مادر رسیده با آنها رفتار کنید; دوستی آنها نیز نسبت به ما چند برابر می‌شود. از نظر آیات قرآن کریم‌، همیشه راه بازگشت و توبه به سوی خداوند متعال به روی بندگان باز است‌. قرآن کریم این کتاب نویدبخش رحمت‌، به همة مؤمنان فرمان توبه می‌دهد و می‌فرماید: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُواْ تُوبُوَّاْ إِلَی اللَّه‌ِ تَوْبَة‌ً نَّصُوحًا عَسَی‌َ رَبُّکُم‌ْ أَن یُکَفِّرَ عَنکُم‌ْ سَیِّ ئ‹َاتِکُم‌ْ وَ یُدْخِلَکُم‌ْ جَنَّـَت‌ٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الاْ ئَنْهَـَرُ; (تحریم‌، 8) ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به سوی خدا باز گردید، توبه کنید، توبه‌ای خالص و بی‌شائبه‌، امید است ]با این کار[ پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و شما را در باغ‌هایی از بهشت که نهرها از زیر درختانش جاری است‌، داخل کند."(ر.ک‌: اخلاق در قرآن‌، آیة‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 1، ص 217ـ234، مدرسة الامام علی‌بن‌ابی‌طالب‌/ مراحل اخلاق در قرآن‌، آیة‌الله جوادی آملی‌، ج 11، ص 156، مرکز نشر اسرأ.) ارکان توبه در پنج چیز خلاصه می‌شود: ترک گناه‌، ندامت‌، تصمیم بر ترک در آینده‌، جبران گذشته و استغفار. از نظر قرآن کریم‌، شخص گناهکار، برای جبران نمودن کوتاهی‌های گذشته باید (به دنبال توبه نمودن از گناه گذشته‌) در صدد اصلاح برآید: "فَمَن تَاب‌َ مِن بَعْدِ ظُـلْمِه‌ِ وَأَصْلَح‌َ فَإِن‌َّ اللَّه‌َ یَتُوب‌ُ عَلَیْه‌ِ إِن‌َّ اللَّه‌َ غَفُورٌ رَّحِیم‌ٌ; (مائده‌، 39) امّا آن کس که پس از ستم کردن‌، توبه و جبران نماید، خداوند توبه او را می‌پذیرد; زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است‌." همچنین آیه 54 از سورة شریفة انعام در این زمینه وارد شده است‌.(برای آگاهی از شرایط توبة کامل (که عبارت است از: ندامت‌، عزم بر ترک گناه برای همیشه‌، جبران حق‌الله، جبران حق‌الناس‌، از بین بردن آثار گناه در وجود خود، عادت دادن نفس به عبادت‌) به نهج‌البلاغه مراجعه کنید.)