وقتی فردی از دنیا می‌رود، فرشتگان الهی (نکیر و منکر) کی برای پرسش می‌آیند؟

یکی از معتقدات شیعه‌، پرسش در قبر است‌; براساس روایات فراوانی که از پیشوایان دین رسیده‌، اصول اساسی دین از انسان پرسیده می‌شود. در این که پرسش در قبر برای همة افراد است یا برای گروه خاص‌، روایات گوناگونی در این باره وارده شده است‌. از برخی روایات استفاده می‌شود که همه افراد مورد پرسش قرار می‌گیرند; در مقابل‌، بعضی روایات تصریح دارند که در قبر از دو گروه پرسش می‌شود; مؤمن خالص و کافر خالص‌; امّا کسانی که ایمانشان ضعیف است‌، پرسش ندارند; لکن پرسش به عالم قبر مربوط است و پیش از آن که فرد را در قبر بگذارند از او پرسش نمی‌شود; این مطلب از روایات فراوانی استفاده می‌شود. موسی بن جعفر7 از پدر خود امام صادق‌نقل می‌کند که فرمود: وقتی مؤمن از دنیا برود، هفتاد هزار فرشته او را تشییع می‌کنند; هنگامی که او را داخل در قبر نمودند، نکیر و منکر بر او وارد می‌شوند تا به او خطاب می‌کنند: "مَن‌ْ ربّک و ما دینک و مَن‌ْ نبیک‌" پرورگار تو کیست‌، دین تو چیست و پیامبرت کیست‌؟ جواب می‌دهد: پروردگار من الله است‌، و محمد9پیامبر من است‌، و اسلام دین من است‌; در این موقع تا چشم کار می‌کند، قبر را توسعه می‌دهند، و طعام‌های بهشتی برای وی می‌آورند، و روح و ریحان به او وارد می‌کنند، سپس حضرت فرمود: این تفسیر آیه شریفه‌: "فَاَمّا اِن کان‌َ مِن‌َ المُقَرَّبین # فَرَوح‌ٌ ورَیحان‌ٌ;"(واقعه 88 و 89) امّا اگر از مقربان باشد، در نهایت راحت و آسایش و روح و ریحان است‌، تا آن که فرمود: اگر کافری از دنیا برود، هفتاد هزار از ملائکه عذاب او را تا قبر تشییع می‌کنند، سپس ادامه می‌دهند که همین پرسش‌ها از او می‌شود و پاسخ ناصحیح می‌دهد و دری از آتش به روی او گشوده می‌شود.( بحارالانوار، علامه مجلسی‌(ره‌)، ج‌، ص 222، نشر دارالاحیأ التراث عربی‌. ) در روایت دیگری آمده است‌: از تفسیر آیه شریفه‌:"یُثَبِّت‌ُ اللّه‌ُ الَّذین‌َ ءامَنوا بِالقَول‌ِ الثّابِت‌ِ فِی الحَیوَة‌ِ الدُّنیا وفِی الأَخِرَة‌ِ;(ابراهیم‌،27) خداوند کسانی را که ایمان آورده‌اند، به خاطر گفتار و اعتقاد ثابتشان ثابت قدم می‌دارد." از رسول خدا9 پرسیده شده که مراد چه زمانی است‌، فرمود: هنگام پرسش قبر(بحارالانوار، همان‌، ص 228. ) در حدیث دیگر علی‌فرموده‌اند: وقتی دو ملک می‌پرسند هر مؤمن به درستی جواب می‌دهد، آن دو فرشته می‌گویند: خداوند تو را ثابت قدم بدارد، در آن چه دوست می‌داری و به آن راضی هستی‌، سپس فرمود: این است مراد از قول خدای تبارک و تعالی‌: "یُثَبِّت‌ُ اللّه‌ُ الَّذین‌َ(تفسیرصافی‌، فیض کاشانی‌، ج 3، ص 86، نشر موسسه اعلمی‌. ) ..." در این که آیا از روح تنها پرسش می‌شود یا این که روح به بدن تعلق می‌گیرد، یا آن که روح در قالب جسم مثالی لطیف قرار می‌گیرد، اختلاف نظر است‌. علاّمه مجلسی‌; پس از نقل روایات مربوط به بقای روح و عالم برزخ و پرسش قبر، فرموده‌اند: روح به جسد مثالی لطیف که در ظاهر، شباهت کامل به بدن‌های اصلی دنیوی دارد، تعلّق می‌گیرد، و تنعم و عذاب روح در همین بدن مثالی خواهد بود. در پایان‌، توجه به این نکته لازم است که مراد از قبر در بسیاری از روایات‌، عالم برزخ است‌; بنابراین‌، کسی که قبری هم ندارد، مانند این که در دریا غرق شده‌، پرسش دارد، زیرا قبر او همان عالم برزخ است‌.( بحارالانوار، همان‌. )