وظیفة ما نسبت به چیزهایی که از اطرافیان خود می‌شنویم و یا می‌فهمیم و خودمان آن را ندیده‌ایم‌، چیست‌؟ و چگونه باید به درستی آن پی ببریم‌؟

انسان‌ها حرف هایی را که می‌شنوند، گاهی از منابع مطمئن و انسان‌های عادل و درست کار می‌شنوند که در این صورت می‌توان اخبار آن هارا قبول کرد، ولی اگر منبع خبر غیرموثق و افراد شایعه ساز و فاسق باشد، انسان وظیفه دارد برای قبول و باور آن اخبار تحقیق کند و بدون تحقیق نباید بپذیرد. قرآن کریم می‌فرماید: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُوَّاْ إِن جَآءَکُم‌ْ فَاسِق‌ُ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوَّاْ أَن تُصِیبُواْ قَوْمَا بِجَهَـَـلَة‌ٍ فَتُصْبِحُواْ عَلَی‌َ مَا فَعَلْتُم‌ْ نَـَدِمِین‌َ ;(حجرات‌،6) ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اگر شخص فاسقی خبری برای شما بیاورد، دربارة آن تحقیق کنید، مبادا به گروهی از روی نادانی آسیب برسانید، و از کردة خود پشیمان شوید." بنابراین‌، نباید اخباری را که می‌شنویم یا با اشاره و کنایه از افراد غیرعادل می‌فهمیم بدون تحقیق بپذیریم‌، بلکه باید برای صحت و تأیید آن‌ها تحقیق و تفحص کرد. قرآن کریم در آیات دیگری از گمان بد بردن دربارة برادران و خواهران مسلمان و گمانه زنی و دامن زدن به شایعات بر اساس حدس و گمان به خصوص دربارة افراد و تجسس در کار دیگران و بدگویی و غیبت دیگران هشدار داده و این کار را گناه بزرگی می‌شمارد و می‌فرماید: " یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُواْ اجْتَنِبُواْ کَثِیرًا مِّن‌َ الظَّن‌ِّ إِن‌َّ بَعْض‌َ الظَّن‌ِّ إِثْم‌ٌ وَ لاَ تَجَسَّسُواْ وَ لاَ یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِب‌ُّ أَحَدُکُم‌ْ أَن یَأْکُل‌َ لَحْم‌َ أَخِیه‌ِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوه‌ُ وَ اتَّقُواْ اللَّه‌َ إِن‌َّ اللَّه‌َ تَوَّاب‌ٌ رَّحِیم‌ٌ ;(حجرات‌،12) ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمان‌ها گناه است‌، و هرگز ]در کار دیگران‌[ تجسس نکنید، و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مردة خود را بخورد؟ ]به یقین‌[ همه شما از این امر کراهت دارید، تقوای الهی پیشه کنید که خداوند توبه‌پذیر و مهربان است‌."(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 22، ص 154 ـ 157 و 177 ـ 195، دارالکتب الاسلامیه‌، تهران‌.) قبول اخبار افراد غیرعادل و غیرموثق‌، گمان بد، تجسس در کار دیگران و غیبت کردن در روایات اسلامی نیز نهی شده است‌. پیامبر اکرم‌می‌فرماید: "سه چیز است که وجود آن در مؤمن پسندیده نیست و راه فرار دارد، از جمله سوءظن است که راه فرارش این است که به آن جامة عمل نپوشاند."(ر.ک‌: مستدرک سفینة البحار، علی نمازی‌، ج 7، ص 38، مؤسسة النشر الاسلامی لجماعة المدرسین بقم المقدس‌.) در جایی دیگر پیامبراکرم‌می‌فرماید: "ای گروهی که به زبان ایمان آورده‌اید و نه با قلب‌! غیبت مسلمانان را نکنید، و از عیوب پنهانی آن‌ها جستجو ننمایید، زیرا کسی که در امور پنهانی برادر دینی خود جستجو کند، خداوند اسرار او را فاش می‌سازد، و رسوایش می‌کند."(ر.ک‌: الکافی‌، محمد بن یعقوب کلینی‌، ج 2، ص 354، دارالکتب الاسلامیه‌، تهران‌.)