نشانه‌های روزی حلال از نظر قرآن چیست‌؟

پرسشگر محترم‌! آن چه که در چارچوب شریعت اسلام باشد، حلال است‌، روزی و کسب رزق نیز اگر مطابق موازین و قوانین شرع مقدس اسلام باشد، حلال است و گرنه حرام می‌باشد. خداوند متعال در قرآن کریم معیارهایی را معین کرده که روزی بر اساس آن ملاک‌ها حلال است‌; از جمله می‌فرماید: "وَلاَ تَأْکُلُوَّاْ أَمْوَ َلَکُم بَیْنَکُم بِالْبَـَطِـل‌ِ وَتُدْلُواْ بِهَآ إِلَی الْحُکَّام‌ِ لِتَأْکُلُواْ فَرِیقًا مِّن‌ْ أَمْوَ َل‌ِ النَّاس‌ِ بِالاْ ?ًِثْم‌ِ وَأَنتُم‌ْ تَعْلَمُون‌َ ;(بقره‌،188) و اموال یکدیگر را به باطل ]و ناحق‌[ در میان خود نخورید! و برای خوردن بخشی از اموال مردم به گناه ]قسمتی از[ آن را ]به عنوان رشوه‌[ به قضات ندهید، درحالی که می‌دانید ]این کار گناه است‌[!" و در جای دیگر می‌فرماید: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُواْ لاَ تَأْکُلُوَّاْ أَمْوَ َلَکُم بَیْنَکُم بِالْبَـَطِـل‌ِ إِلآ َّ أَن تَکُون‌َ تِجَـَرَة‌ً عَن تَرَاض‌ٍ مِّنکُم‌ْ...;(نسأ،29) ای کسانی که ایمان آورده‌اید اموال خود را در میان خود به شیوة باطل ـ حرام ـ نخورید ـ نقل و انتقال ندهید ـ مگر این‌که به صورت داد و ستد از روی رضایت‌مندی بین شما باشد." در جایی دیگر می‌فرماید: "و اموال یتیمان را ]هنگامی که به حد رشد رسیدند[ به آن‌ها دهید! و اموال بد ]خود[ را با اموال خوب ]آن‌ها[ عوض نکنید! و اموال آنان را همراه اموال خودتان ]با مخلوط کردن یا تبدیل نمودن‌[ نخورید، زیرا این کار گناه بزرگی است‌."(نسأ،2) در جایی دیگر کسب و درآمد از طریق رباخواری را ممنوع و حرام کرده و می‌فرماید: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُواْ لاَ تَأْکُلُواْ الرِّبَوََّاْ أَضْعَـَفًا مُّضَـَعَفَة‌ً وَاتَّقُواْ اللَّه‌َ لَعَلَّکُم‌ْ تُفْلِحُون‌َ ;(آل عمران‌،130) ای کسانی که ایمان آورده‌اید! ]و سود پول‌[ را چند برابر نخورید! از خدا بپرهیزید، تا رستگار شوید!." خداوند متعال درباره گوشت‌های حلال و حرام می‌فرماید: "چرا از چیزها ]گوشت‌ها[یی که نام خدا بر آن‌ها برده شده نمی‌خورید؟! در حالی که ]خداوند[ آنچه را بر شما حرام بوده‌، بیان کرده است‌! مگر این که ناچار باشید....و از آن چه نام خدا بر آن برده نشده‌، نخورید! این کار گناه است‌..."(انعام‌،119 و 121) البته شما می‌توانید این معیارها را به صورت معاملات حلال و حرام و درآمدهای مشروع و یا نامشروع در رساله‌های توضیح المسائل ملاحظه فرمایید. قرآن کریم در آیات متعدد انسان‌ها را به استفاده از نعمت‌ها و روزی پاک و حلال سفارش کرده و می‌فرماید: "یَـََّأَیُّهَا النَّاس‌ُ کُلُواْ مِمَّا فِی الاْ ?َرْض‌ِ حَلَـَلاً طَیِّبًا وَ لاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَ َت‌ِ الشَّیْطَـَن‌...;(بقره‌،168) ای مردم‌! از آن چه در زمین است‌، حلال و پاکیزه بخورید! و از گام‌های شیطان‌، پیرون نکنید..." "فَکُلُواْ مِمَّا رَزَقَکُم‌ُ اللَّه‌ُ حَلَـَلاً طَیِّبًا وَ اشْکُرُواْ نِعْمَت‌َ اللَّه‌ِ إِن کُنتُم‌ْ إِیَّاه‌ُ تَعْبُدُون‌َ ;(نحل‌،114) پس از آن چه خدا روزیتان کرده است‌، حلال و پاکیزه بخورید و شکر نعمت خدا را به جا آورید اگر او را می‌پرستید." و نیز سوره‌ها و آیات‌: بقره‌، 57،60، 172; مائده‌، 88; اعراف‌، 31، 160; طه‌،81 و... درباره روزی حلال و پاکیزه می‌باشد.(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، ایت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 5، ص 172; ج 9، ص 18; ج 16، ص 332، دارالکتب الاسلامیة‌.) به لحاظ کلامی و اعتقادی نیز در منطق قرآن و اسلام‌، روزی دهندة تمام موجودات‌، خداوند متعال است و او رازق اصلی می‌باشد و اسباب روزی را تعیین می‌کند و انسان‌ها یکی از اسباب کسب روزی حلال هستند; "...وَلاَ تَقْتُلُوَّاْ أَوْلَـَدَکُم مِّن‌ْ إِمْلَـَق‌ٍ نَّحْن‌ُ نَرْزُقُکُم‌ْ وَإِیَّاهُم‌ْ وَلاَ تَقْرَبُواْ الْفَوَ َحِش‌َ مَاظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَن‌...;(انعام‌،151)... و فرزندانتان را از ]ترس‌[ فقر، نکشید! ما شما و آن‌ها را روزی می‌دهیم‌; و نزدیک کارهای زشت نروید، چه آشکار باشد چه پنهان‌... ." "إِن‌َّ اللَّه‌َ هُوَ الرَّزَّاق‌ُ ذُو الْقُوَّة‌ِ الْمَتِین‌ُ ;(ذاریات‌،58) خداوند روزی دهنده و صاحب قوت و قدرت است‌." و در جایی دیگر می‌فرماید: "وَ مَا مِن دَآبَّة‌ٍ فِی الاْ ?َرْض‌ِ إِلآ عَلَی اللَّه‌ِ رِزْقُهَا وَ یَعْلَم‌ُ مُسْتَقَرَّهَا وَ مُسْتَوْدَعَهَا کُل‌ُّ فِی کِتَـَب‌ٍ مُّبِین‌ٍ ;(هود،6) هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست مگر این که روزی او بر خداست‌! او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را می‌داند، همه اینها در کتاب آشکاری ثبت است‌."(ر.ک‌: همان‌، ج 10، ص 200; ج 20، ص 50 و...) بنابراین‌، روزی تمام موجودات از جانب خداوند متعال تضمین شده است و تلاش انسان برای کسب روزی از راه‌های نامشروع حرام است‌; حضرت امام حسن عسکری‌می‌فرماید: "لا یشغلک رزق مضمون عن عمل مفروض‌; مبادا روزی ضمانت شده‌، تو را از کار واجبی باز دارد." حضرت امام علی‌می‌فرماید: "خداوند روزی شما را تضمین کرد و به انجام ]واجبات‌[ فرمان داده شده‌اید. پس طلب روزی تضمین شده‌، نباید برای شما بر اعمال واجب مقدم باشد... ."(ر.ک‌: میزان الحکمه‌، محمد محمدی ری شهری‌، ج 4، ص 106ـ107، مکتب الاعلام الاسلامی‌، قم‌.)