منظور از هجرت کنندگان چیست‌؟ آیا قرآن کریم از آنان سخنی گفته است‌؟

بررسی تاریخ نشان می‌دهد که هجرت به همراه جهاد، دو عامل ریشه‌ای در پیروزی اسلام در برابر دشمنان نیرومند بوده است‌. در اسلام چند هجرت واقع شده است‌: 1. هجرت مسلمانان مکه به حبشه‌; که بذر اسلام را در بیرون جزیرة العرب پاشید و سنگری برای مسلمانان اندک صدر اسلام در برابر فشار شدید دشمن بود. 2. هجرت پیامبر و مسلمانان نخستین به مدینه‌; این مهاجران که گاهی از آنان به مهاجرین بدر تعبیر می‌شود، اهمیت فوق العاده‌ای در تاریخ اسلام دارند. از این مهاجران به "المهاجرون الاولون‌" نیز تعبیر می‌شود. 3. هجرت گروهی از مسلمانان به مدینه پس از صلح حدیبیه‌; از این هجرت به "هجرت ثانیه‌" تعبیر می‌شود. بنابراین‌، همة مسلمانانی که در این سه نوع هجرت‌، هجرت کردند، از هجرت کنندگان هستند; ولی در جایی که مهاجرین در برابر انصار به کار می‌رود، مقصود کسانی‌اند که از مکه به مدینه هجرت کردند و مسلمانان مدینه از آنان استقبال نموده‌، پذیرایی کردند. در آیات فراوانی از قرآن کریم مسأله هجرت و مهاجرین مطرح شده است‌، مانند آیه زیر: "لَّقَد تَّاب‌َ اللَّه‌ُ عَلَی النَّبِی‌ِّ وَ الْمُهَـَجِرِین‌َ وَ الاْ ??نصَارِ الَّذِین‌َ اتَّبَعُوه‌ُ فِی سَاعَة‌ِ الْعُسْرَة‌ِ مِن بَعْدِ مَا کَادَ یَزِیغ‌ُ قُلُوب‌ُ فَرِیق‌ٍ مِّنْهُم‌...;(توبه‌،117) مسلماً خدا رحمت خود را شامل پیامبر و مهاجران و انصار ـ که در زمان عسرت و شدت ـ از او پیروی کردند نمود، بعد از آن‌که نزدیک بود دل‌های گروهی از آنان از حق منحرف شود. و نیز آیه‌های 8 و 9 حشر; 218، بقره‌; 195 آل‌عمران‌; 72، 74 و 75 انفال‌; 2 و 100 توبه‌; 41 و 110، نحل‌; 58، حج‌; 100، نسأ.( ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 7، ص 261ـ263 / معارف و معاریف‌، سید مصطفی حسینی دشتی‌، ج 9، ص