مرده‌ای که سوخته و تبدیل به خاکستر شده است‌، شب اول قبر او چگونه می‌باشد؟ زیرا او قبری ندارد؟

با دقت در آیات و روایات‌ِ مربوط به عالم برزخ و عذاب قبر، روشن می‌شود که مراد از "قبر"، آن گودال کوچکی نیست که انسان را در آن دفن می‌کنند; بلکه مقصود از قبر، همان جهانی است که انسان‌، پس از مرگ و پیش از برپا شدن قیامت در آن زندگی می‌کند و چون قرار گرفتن در قبر، ملازم و یا سرآغازی برای ورود به آن جهان می‌باشد، واژه "قبر" در مورد آن به کار رفته است‌.(معادشناسی در پرتو کتاب‌، سنت و عقل‌، استاد جعفر سبحانی‌، ترجمة علی شیروانی‌، ص 86، انتشارات الزهرأ.) در روایتی آمده است که از حضرت امام صادق‌سؤال کردند: "اگر کسی ]چندین روز[ به دار آویخته شده باشد، فشار قبر دربارة او چگونه است‌؟" امام صادق‌فرمودند: "به هوایی که بر او احاطه دارد، دستور داده می‌شود که از هر طرف بر او فشار وارد کند."(ر.ک‌: بحارالانوار، علامه مجلسی‌;، ج 6، ص 266، داراحیأالتراث‌العربی‌.) "وَ مِن وَرَآئِهِم بَرْزَخ‌ٌ إِلَی‌َ یَوْم‌ِ یُبْعَثُون‌َ;(مؤمنون‌،100) و پیشاپیش آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته خواهند شد". از این مطلب استفاده می‌شود که در واقع قبر واقعی انسان‌ها این جهان برزخی است ـ نه گودالی که انسان را در آن می‌گذارند ـ و جنبة همگانی دارد و همه مردگان را شامل می‌شود، اعم از کسانی که طعمه درنده می‌گردند، یا در آب غرق می‌شوند، یا در دل آتش می‌سوزند، یا کسانی را که در قبر می‌گذارند. بنابراین قبر واقعی ما قبر دیگری غیر از قبر خاکی است و با همگان سازگار است‌. و از همه در آن قبر سؤال می‌شود.(ر.ک‌: پیام قرآن‌، آیت الله مکارم شیرازی‌، ج 5، ص 466، دارالکتب الاسلامیة / منشور جاوید، همان‌.) از روایات استفاده می‌شود که روح‌، بعد از جدا شدن از این بدن‌، به بدن‌های لطیفی شبیه به بدن دنیوی که در اصطلاح به آن "بدن مثالی‌" می‌گویند، تعلق می‌گیرد و سؤال و فشار قبر نیز مربوط به روح و آن بدن مثالی است‌;(ر.ک‌: منشور جاوید، استاد جعفر سبحانی‌، ج 9، ص 238 ـ 239، مؤسسه سیدالشهدأ.) هر چند برخی نیز معتقدند که فشار و عذاب قبر، مربوط به روح و همین بدن مادّی است‌. فشار قبر برای همه یکسان نیست‌; بلکه برخی انسان‌ها اصلاً فشار قبر ندارند; چنان‌که در برخی روایات آمده است‌: مؤمنانی که بعضی از اعمال خیر، مانند: نماز شب‌، مداومت بر بعضی از سوره‌های قرآن یا بعضی از ذکرها و... داشته باشند، از فشار قبر در امانند(ر.ک‌: سفینة‌البحار، شیخ عباس قمی‌;، واژه "قبر" / پیام قرآن‌، آیة‌الله مکارم شیرازی‌، ج 5، ص 468 ـ 470، مدرسة‌الامام امیرالمؤمنین‌.); و در بعضی افراد، فشار قبر شدید است و کیفر اعمالشان محسوب می‌شود و برای گروهی دیگر خفیف‌تر و به منزلة کفارة گناهان و جبران کوتاهی‌هاست‌; چنان‌که از پیامبراکرم‌نقل شده است‌: "فشار قبر برای مؤمن‌، کفارة ضایع کردن نعمت‌ها از ناحیه اوست‌". آن بزرگوار در مورد فشار قبرِ سعدبن‌معاذ (صحابی بزرگ پیامبر) فرمود: "فشار قبرِ او به خاطر بداخلاقی او با خانواده‌اش بود."(ر.ک‌: بحارالانوار، ج 6، ص 220 ـ 221، حدیث 14و16 / پیام قرآن‌، همان‌.)