لطفاً بفرمایید علت اجابت نشدن یا تأخیر در استجابت دعاها چیست‌؟ علت‌های انسانی و حکمت‌های الهی آن کدام است‌؟ آیا ممکن است یکی از علت‌ها، س

خداوند متعال بر اساس وعده‌ای که در قرآن داده است‌، دعای دعاکننده را مورد اجابت خویش قرار می‌دهد: "ادْعُونِی‌َّ أَسْتَجِب‌ْ لَکُم‌"(غافر،60) لیکن استجابت هر دعا به حسب نوع دعا و دعاکننده متفاوت است‌. امّا تأخیر دعا، ممکن است به خاطر وجود موانع و یا عدم شرایط لازم باشد. برخی از موانع استجابت دعا عبارتند از: 1. تکذیب آیات الهی‌; (فرقان‌، 77); 2. نشناختن خداوند و ادا نکردن حق او; 3. ناسپاسی در برابر نعمت‌های الهی‌; 4. در نظر داشتن عیب‌های مردم‌; 5. دوست شدن با شیطان‌; 6. طلب نکردن از خدا; 7. معصیت الهی و...(اصول کافی‌، کلینی‌;، ج 2، ص 479، دارالتعارف للمطبوعات‌.) برخی شرایط استجابت دعا یا به تأخیر نیفتادن آن عبارتند از: 1. رعایت خصوصیاتی به هنگام دعا کردن‌; از جمله‌: حمد خدا، یاد نعمت او، شکر او، درود بر پیامبر9، یادآوری گناهان‌، توبه‌.(تفسیر برهان‌، علامه سیدهاشم حسینی بحرانی‌، ج 3، ص 766، مؤسسة بعثت‌.) 2. اعمال صالح ناشی از ایمان‌; که محور اصلی پذیرش دعاست‌. (آل‌عمران‌، 190 ـ 194) 3. شناخت خدا، شتشوی قلب و دل‌، جلب رضایت او و توجه کامل به هنگام دعا. 4. مضطّر بودن واقعی‌; حتی در حالت عادی‌. (نمل‌، 62) 5. دعا توأم با تضرع و مخفیانه بودن‌. (اعراف‌، 55) 6. اصرار در دعا، نام بردن چیز مورد نظر، در نظر گرفتن اوقات مخصوص‌، گریه کردن‌، هر چند کم باشد، برای همه مؤمنان دعا کردن‌.(ر.ک‌: اصول کافی‌، کلینی‌;، ترجمه سیدهاشم رسولی‌، کتاب‌الدعا، ج 4، ص 210 ـ 253، دفتر فرهنگ اهل بیت‌.) در این زمینه از مجموع آیات و روایات به چند نتیجه کلی می‌توان دست یافت‌: 1. خداوند مهربان وعده داده است‌، در صورتی که بنده‌اش چیزی از او بخواهد، اجابت نماید و قطعاً خُلف وعده نمی‌کند: "وَ مَن‌ْ أَوْفَی‌َ بِعَهْدِه‌ِ مِن‌َ اللَّه‌ِ". (توبه‌، 111) 2. خداوند به اقتضای سلطنت و قدرتی که بر قلب انسان دارد، "وَاعْلَمُوَّاْ أَن‌َّ اللَّه‌َ یَحُول‌ُ بَیْن‌َ الْمَرْءِ وَقَلْبِه‌ِ; (انفال‌، 24) و بدانید که خداوند بین شخص و دل او حایل می‌شود." قادر است هرگونه تصرفی را بدون هیچ مانعی‌، اِعمال نموده‌، دعای بنده‌اش را اجابت نماید; امّا در عین حال‌، اجابت‌، مشروط است‌. 3. هدف از دعا کردن یا صرفاً تقرب به درگاه الهی و یا برآورده شدن حوایج مادی و معنوی است‌. 4. استجابت دعا، دو حالت دارد: 1. در اسرع وقت اجابت می‌شود; 2. با تأخیر اجابت می‌شود. در این صورت نیز یا در دنیا و یا در آخرت است‌. تأخیر در دنیا، زود هنگام و یا دیر هنگام است‌. صورت اول‌: در جایی است که‌، تمام‌ِ شرایط، موجود، موانع‌، مفقود باشد. صورت دوم‌: تأخیر در دنیا، چه زود و چه دیر هنگام‌، ممکن است به خاطر چند امر باشد: 1. حکمت الهی که ما نمی‌دانیم‌: "وَءَاتَـئَکُم مِّن کُل‌ِّ مَا سَأَلْتُمُوه‌ُ; (ابراهیم‌، 34) و قسمتی از آن‌چه از او خواسته بود، به شما داد."; 2. احتمال دارد سود آن‌چه بعداً اعطا می‌شود، بیشتر از آن‌چه فعلاً تقاضا شده است‌، باشد; 3. تأخیر دعا تا آخرت ممکن است به خاطر اهتمام مؤمن به دینش باشد تا در صورت اجابت در دنیا دینش تباه نگردد; 4. ممکن است به خاطر این باشد که خدا دوست دارد صدای بنده‌اش را بیشتر بشنود تا ثواب بیشتری به او بدهد; 6. تأخیر، چه در دنیا و چه در آخرت‌، ممکن است به خاطر آزمایش باشد. تذکر: موارد ذکر شده‌، همة آن‌چه در قرآن و روایات دربارة دعا آمده‌، نیست‌; بلکه مباحث مهم در اصل پرسش است‌.(ر.ک‌: المیزان‌، ترجمة استاد مصباح یزدی‌، ج 2، ص 39 ـ 57، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی‌;.) در مورد این که آیاسحر و جادو مانع برآوردن حاجات و استجابت دعا شود، هرگز چنین نیست‌. قدرت دعا و توسل به اهل‌بیت از هر سحر و جادویی بالاتر است‌. در روایت است که دعا، قضای حتمی الهی را تغییر می‌دهد.(ر.ک‌: اصول کافی‌، ثقة الاسلام کلینی‌، ج 2، ص 469، دارالکتب الاسلامیة‌.) البته ممکن است کسی را سحر و جادو کنند; اگر چنین شد، دعاهایی برای برطرف کردن سحر نقل کرده‌اند، ولی نمازی یافت نشد، در مورد دعا به حاشیه مفایتح الجنان مراجعه کنید.