قرآن کریم، چه تأثیری بر هدایت گری در آغاز بشر، داشته است؟

پرسشگرگرامی! پرسش جناب عالی، مبهم است; اگر منظورتان این است که قرآن مجید، چه تأثیری بر هدایت انسانها قبل از پیامبر اکرم و قبل از نزول خود داشته است، باید گفت: قرآن به این اسم، آیات مشخصی است که بر پیامبر اکرم نازل شده است و طبعاً، قبل از نزول تحققی نداشته، تا تأثیر آن را بررسی نماییم، اما این نکته لازم است مدّ نظر قرار گیرد که همة کتابهای آسمانی که بر تمام پیامبران گذشته نازل شده، جزئی از محتوای قرآن بوده و روح کلی هدایتگری قرآن، در آنها جریان داشته است. پیامبر اکرم و کتابش خلاصة و بلکه جامع همة کتب و انبیای گذشته است و آنها، بخشی از هدایت گری قرآن را جلوه دادهاند. نام احمد، نام جمله انبیاست چون که صد آید، نود هم پیش ماستقرآن مجید میفرماید: "وَأَنزَلْنَآ إِلَیْکَ الْکِتَـَبَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ الْکِتَـَبِ وَمُهَیْمِنًا عَلَیْه;(مائده،48) و این کتاب را به حق، بر تو نازل کردیم، در حالی که کتب پیشین را تصدیق میکند، و حافظ و نگاهبان، آنها است." تمام کتابهای آسمانی، در مسائل اصولی هماهنگی دارند. و هدف واحد، یعنی تربیت و تکامل انسان را تعقیب میکنند، گرچه در مسائل فرعی، به مقتضای قانون تکامل تدریجی، با هم تفاوتهایی دارند و هر آیین تازه، مرحله بالاتری را میپیماید، و برنامه جامعتری دارد. "وَمُهَیْمِنًا عَلَیْه" اشاره به همین حقیقت است که قرآن، اصول کتب پیشین را تصدیق و در عین حال، برنامة جامعتری پیشنهاد میکند.(تفسیر نمونه، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 4، ص، دارالکتب الاسلامیه.) در روایات ما نیز به این نکته اشاره شده است که قرآن، جامع همة هدایتهای کتب آسمانی قبلی است و آنها، بخشی از هدایت گری قرآن را به دوش کشیدهاند. پیامبر اکرممیفرماید: به من سورههای طولانی، به جای تورات، و سورههای صد آیهای، به جای انجیل، و سورههای دوگانه و قابل تکرار، به جای زبور داده شده است و سورههای مفصل که شصت و هشت سوره است، اضافه بر آنها، به من عطا شده، و این قرآن، غالب و شاهد بر کتب دیگر است، تورات از آن موسی، انجیل از آن عیسی، و زبور از آن داوود است.(اصول کافی، شیخ کلینی;، ج 6، ص 392، انتشارات اسوه) از این گونه روایات، زیاد داریم که حاکی از آن است که کتابهای پیامبران گذشته، بخشی از هدایت گری قرآن را به عهده داشتهاند و قرآن روح جامع آنها بوده که ساری و جاری در همة آنها است. و بدین صورت، نقش قرآن در هدایتگری امتهای قبلی، روشن میشود.