فلسفة وجودی مستحبات چیست‌؟

نیاز روح انسان به واجبات و مستحبات‌، مانند نیازمندی جسم است‌. نیازهای جسمانی دو قسم است‌: 1. نیازهایی که اگر نباشد، جسم مریض می‌شود، و یا از بین می‌رود; مانند: آب‌، هوا، غذا و... 2. نیازهایی که اگر نباشد، جسم‌، بیمار نمی‌شود، اما اگر باشد بهتر است‌، و سبب تقویت جسم می‌گردد; مانند: میوه‌جات‌، سبزیجات و... نیازهای روحی نیز دو قسم است‌: 1. بخشی از آن‌ها حتماً باید باشد; مانند: واجبات‌، که اگر نباشد، به حیات روحی و معنوی انسان لطمة اساسی می‌خورد; 2. اگر این بخش نباشد، مشکلی پیش نمی‌آید، ولی بودن آن‌ها، سبب نشاط، شادی‌، تقویت و تکامل بیش‌تر روح می‌شود; وجود مستحبات در دین اسلام‌، از نوع دوم است‌. از سوی دیگر، مستحبات‌، آثار و نتایج مهمی دارد; برای مثال‌: نماز شب و تلاوت قرآن در نیمة شب‌، که از مستحبات مهم است‌، در صفای روح‌، پاکی جان‌، تربیت معنوی انسان‌، بیداری دل‌، تقویت ایمان و اراده‌، محکم کردن پایه‌های تقوا در دل و جان‌، نورانیت دل‌، آرامش خاطر، از بین بردن گناهان‌، به دست آوردن عنایت‌های ویژة خداوند، و... نقش اساسی دارد; از این رو، قرآن کریم‌، می‌فرماید: "تَتَجَافَی‌َ جُنُوبُهُم‌ْ عَن‌ِ الْمَضَاجِع‌ِ یَدْعُون‌َ رَبَّهُم‌ْ خَوْفًا وَ طَمَعًا وَ مِمَّا رَزَقْنَـَهُم‌ْ یُنفِقُون # فَلاَ تَعْلَم‌ُ نَفْس‌ٌ مَّآ أُخْفِی‌َ لَهُم مِّن قُرَّة‌ِ أَعْیُن‌ٍ جَزَآءَم بِمَا کَانُواْ یَعْمَلُون‌َ ;(سجده‌،16ـ17) پهلوهایشان از بسترها در دل‌ِ شب دور می‌شود، ]و به پا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می‌آورند[ و پروردگار خود را با بیم و امید می‌خوانند، و از آن چه به آنان روزی داده‌ایم‌، انفاق می‌کنند. هیچ کس نمی‌داند چه پاداش‌های مهمی که مایة روشنی چشم‌ها است برای آن‌ها نهفته شده‌; این پاداش کارهایی است که انجام می‌دادند." امام صادق‌می‌فرماید: "سه چیز از عنایات مخصوص الهی است‌: عبادت شبانه (نماز شب‌)، افطار دادن به روزه‌داران‌، و ملاقات برادران مسلمان‌."( وسائل الشیعه‌، شیخ حر عاملی‌، ج 8، ص 153، آل البیت‌:. ) و در حدیث دیگری می‌فرماید: "نماز شب‌، گناهان روز را از بین می‌برد."( بحارالانوار، مجلسی‌;، ج 84، ص 143، موسسه الوفأ / ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 17، ص 154ـ157، دارالکتب الاسلامیة‌. )