فلسفة ذکر چیست‌؟

یکی از عبارت‌هایی که قرآن کریم بیان کرده و برای آن حدّی مشخص نکرده است‌، "ذکر اللّه‌" است‌. "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُواْ اذْکُرُواْ اللَّه‌َ ذِکْرًا کَثِیرًا ;(احزاب‌،41) ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خدا را یاد کنید، یادی بسیار." پیش از بیان حکمت و فلسفة ذکر، باید توجه داشت که ذکر خدا تنها این نیست که نام خدا را بر زبان بیاوریم و مکرّر تسبیح و تهلیل و تکبیر بگوییم‌; بلکه منظور آن است که با تمام قلب‌، متوجّه خدا و عظمتش باشیم و او را همه جا حاضر و ناظر بدانیم‌. فلسفه و حکمت‌های ذکر برای چنین ذکری است‌. فلسفة ذکر: 1. آرامش دل‌: "أَلاَ بِذِکْرِ اللَّه‌ِ تَطْمَغ‌ن‌ُّ الْقُلُوب‌"(رعد،28); 2. باز داشتن انسان‌ها از زشتی‌ها و منکرات‌. (عنکبوت‌،45); 3. رهایی از زندگی تنگ و سخت و روز قیامت بینا محشور شدن‌. (طه‌،124); 4. خروج از ظلمت‌ها به سوی روشنایی‌. (کهف‌،28); 5. نیکو شدن اعمال‌; امیرالمؤمنین‌می‌فرماید: هر کس قلب خود را با یاد پیوستة الهی آباد کند، اعمال او در پنهان و آشکار آباد می‌شود.(غررالحکم‌، آمدی‌، ص 189، انتشارات دفتر تبلیغات‌، قم‌.) 6. غذای روح و کلید رستگاری‌; آن حضرت می‌فرماید: تداوم یاد خدا، غذای روح و کلید رستگاری است‌.(همان‌، ص 189.) 7. نورانیت و صفای دل‌; همان حضرت می‌فرماید: پیوسته به یاد خدا باشید که قلب را نورانی و دل را صفا می‌بخشد و برترین عبادت است‌.(همان‌، ص 189.) 8. دوری شیطان‌; آن حضرت می‌فرماید: یاد خدا شیطان را از شما طرد می‌کند.(همان‌، ص 188.) 9. همان گونه که فراموشی خدا موجب خود فراموشی می‌شود، یاد خدا مایه رهایی از خود فراموشی می‌شود (حشر،19; توبه‌،67)(ر.ک‌: اخلاق در قرآن‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 1، ص 347ـ364، مدرسة الامام علی بن ابی طالب‌، قم‌.)