فرق بین عالم و عارف چیست‌؟ کدام یک نزد خدا، مقامی بالاتر دارد؟

علم و معرفت‌، دو کلمه‌ای هستند که گاهی به جای یک دیگر استعمال می‌شوند و در واقع یک معنا دارند، مگر در اصطلاح که علم به چیزهایی گفته می‌شود که از راه عقل به دست آمده و معرفت به مطالبی گفته می‌شود که از راه تهذیب نفس و خودسازی کسب شود. و فرق عالم و عارف‌، طبق این اصطلاح‌، در ابزار شناخت آن‌ها است‌. در قرآن نیز می‌توان این معنا را مشاهده کرد، آن‌جا که خداوند علم را در کنار تزکیه و تهذیب نفس مطرح می‌کند، لذا از نظر قرآن چهار راه برای شناخت و ادراک وجود دارد که از ضعیف شروع شده تا مرتبة عالی ادامه می‌یابد. (حج‌، 8 و لقمان‌، 20)، (اسرأ،36) که عبارت اند از: 1. حس‌: این راه برای همه باز است‌; 2. عقل‌: خواص‌، توان پیمودن آن را دارند; 3. تهذیب نفس و تزکیه‌: این راه بر عارفان گشوده است‌; 4. کتاب منیر و راه وحی‌: برای پیامبران گشوده است‌. از نظر قرآن "عالم‌" مطالب را از راه عقل و قضایای عقلی می‌فهمد که در اصطلاح به آن "علم حصولی‌" ]علمی که از راه تحصیل به دست می‌آید[ می‌گویند، ولی عرفان‌، علم حصولی نیست‌، بلکه قسمت عمدة آن‌، از راه تهذیب و تزکیه به دست می‌آید: "یُعَلِّمُهُم‌ُ الْکِتَـَب‌َ وَ الْحِکْمَة‌َ وَ یُزَکِّیهِم‌;(بقره‌،129) و آن‌ها را کتاب و حکمت بیاموزد و پاکیزه کند." بخش اوّل‌، مربوط به فقه و اصول‌، فلسفه و امثال این‌ها است‌. و بخش دوّم‌; یعنی "یزکیهم‌" مربوط به عرفان است‌. اگر کسی آینة جان را شفاف کند و بفهمد که این آینه را به کدام سمت بچرخاند، اسرار عالم در آینة وجودش می‌تابد و به آن‌ها پی می‌برد. حارثه بن مالک ـ که درس نخوانده بود ـ حضور پیامبر اکرم‌رسید و عرض کرد: من شب را صبح کرده‌ام‌، در حالی که به مقام یقین رسیده‌ام‌. حضرت فرمود: هر چیز، نشانه‌ای دارد، علامت یقین تو چیست‌؟ گفت‌: گویا عرش خدا را می‌بینم‌، بهشت را می‌بینم‌، جهنم و زوزة اهل جهنم را می‌بینم و می‌شنوم‌. حضرت فرمود: "عبد نوّر اللّه قلبه‌; بنده‌ای است که خداوند قلب او را نورانی کرده است‌."; "کَلآ لَوْ تَعْلَمُون‌َ عِلْم‌َ الْیَقِین # لَتَرَوُن‌َّ الْجَحِیم‌َ ;(تکاثر،5ـ6) اگر اهل علم الیقین باشید ]و صفای ضمیر داشته باشید[ هم اکنون جهنّم را می‌بینید."(توصیه‌ها، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، آیت اللّه جوادی آملی‌، ص 40ـ41، نشر دفتر نشر معارف‌.)