علت اختلاف برخی از فتواهای مراجع تقلید چیست‌؟

فقها و مجتهدین برای آن که حکم خدا را به دست آورند به قرآن و روایات مراجعه می‌کنند و برای به دست آوردن حکم‌، قبل از هر چیز باید آیه مربوط به آن حکم را تفسیر کنند و روایت مربوطه را نیز بفهمند. در این مرحله یعنی مرحلة تفسیر آیه و فهم روایت ممکن است دو نفر مجتهد نسبت به تفسیر یک آیه دو نظر داشته باشند گرچه خداوند متعال حکم مشخصی را از آن آیه اراده فرموده است ولی در به دست آوردن آن حکم ممکن است بین دو نفر اختلاف شود به طوری که برداشت یکی از آیه با برداشت دیگری تفاوت داشته باشد گرچه هر دو نفر تلاش می‌کنند تا حکم واقعی را که خدا اراده فرموده است به دست آورند ولی ممکن است یکی در نهایت به حکم واقعی برسد و دیگری نرسد به همین جهت تقلید از اعلم را واجب کرده‌اند زیرا "اعلم‌" کسی است که در استخراج احکام الهی از قرآن و حدیث تبحّر بیشتری دارد و احتمال اشتباه و خطای او کم‌تر است گاهی نیز سبب اختلاف فتوا فهم روایت نیست بلکه هر دو نفر مجتهد در فهم روایت یک نظر دارند ولی به نظر یکی سند روایت ضعیف است یعنی افرادی که این حدیث را دست به دست از امام صادق‌تا به امروز به ما رسانده‌اند به بعضی از آنها نمی‌شود اعتماد کرد ولی به نظر دیگری افرادی که در سلسلة سند هستند همگی خوب هستند و قابل اعتماد در نتیجه یکی به مضمون آن روایت فتوا می‌دهد ولی دیگری فتوا نمی‌دهد. خداوند هم در قرآن ما را نسبت به شناخت آورندة خبر هشدار داده است به طوری که اگر خبر آورنده عادل نبود انسان نباید به سادگی خبر او را بپذیرد. (حجرات‌، 6) خلاصه آن که‌: این اختلاف ممکن است بر اثر اختلاف در معانی الفاظ باشد که در کتاب‌های لغت نیز این اختلاف به چشم می‌خورد و یا بر اثر اختلاف در روایت‌های مختلف باشد و یا اختلاف در ثقه و غیر ثقه بودن راویان و تأیید آنها باشد و یا ممکن است به سبب برداشت‌های مختلفی باشد که فقها از روایت‌ها می‌نمایند و یا ممکن است به جهت به کار گرفتن یا نگرفتن قواعد فقهی و اصولی در برداشت و استنباط احکام باشد همچنین ممکن است بر اثر اختلاف در تطبیق یک مفهوم کلی بر مصادیق آن باشد.( ر.ک‌: مدخل مسائل جدید در کلام‌، آیة الله شیخ جعفر سبحانی‌، ج‌، ص 279، نشر مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق‌/ شریعت در آینه معرفت‌، آیت الله جوادی آملی‌، مرکز نشر فرهنگی اسرأ / التفسیر و المفسرون‌، محمد هادی معرفت‌، ج‌، ص‌ـ16، دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد. )