صدقه‌، چه آثاری در فکر و رفتار صدقه دهنده پدید می‌آورد؟

صدقه و انفاق‌، آثار فراوانی چه از لحاظ فکری و چه از جنبه‌های رفتاری‌، برای انسان می‌تواند داشته باشد که برای نمونه در این جا، به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود: 1. این که خداوند می‌فرماید: "وَ یأْخُذُ الصَّدَقَـَت‌;(توبه‌،104) و خداوند صدقات را می‌گیرد." و در حدیثی از رسول خدا6 نیز وارد شده است که‌: صدقه‌، پیش از آن که در دست نیازمند قرار بگیرد، به دست خدا می‌رسد.(ر.ک‌: مجمع البیان‌، طبرسی‌، ذیل آیة مورد بحث‌.) روشن می‌شود که گیرندة واقعی صدقه‌، خداوند است‌. از این مطالب‌، دو نکته را می‌توان استفاده کرد: الف ـ صدقه دهنده‌، خود را مستقیم در پیشگاه خدا احساس می‌کند و او را طرف معامله می‌داند; به این ترتیب‌، ارتباط فکری و روحی با خداوند برقرار می‌کند. ب ـ صدقه دهنده با تواضع صدقه را می‌پردازد، زیرا گویی شخص نیازمند بر وی منّت گذارده آن کمک را، از او می‌پذیرد; بنابراین‌، صدقه از یک جهت‌، روح انسان را جلا بخشیده پاک می‌کند و از جهت دیگر، رفتار وی را متعالی و خداپسند می‌سازد. 2. در جای دیگر، خداوند می‌فرماید: و هر چیزی را ]در راه او[ انفاق کنید، جای آن را پر می‌کند و او بهترین روزی دهندگان است‌."(سبا،39) هم چنین پیامبر6 می‌فرماید: کسی که یقین به عوض داشته باشد، در انفاق کردن سخاوتمند خواهد بود.(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ذیل آیة مورد بحث‌.) از این آیه و حدیث نیز می‌توان دو نکته را استفاده کرد: الف ـ فرد صدقه دهنده‌، از نظر فکری‌، به این مرحله از معرفت می‌رسد که می‌فهمد اختیار روزی انسان در دست خداوند است‌. او است که روزی را کم یا زیاد می‌کند; بنابراین‌، چون خداوند خود بخشش عوض را به عهده گرفته است‌، به این خاطر، انفاق‌، فنا محسوب نمی‌شود، بلکه بقا می‌باشد، آن هم بقایی که همراه فزونی است‌; از این رو، صدقه‌، سبب توجه شخص به خدا می‌شود. ب ـ همین فکر به وجود آمده در فرد، به نوبة خود، سبب کار و فعالیت او می‌شود، به این علت که به قدرت خداوند ایمان دارد و می‌داند که اگر حرکت کند، خداوند نیز به مال او برکت خواهد بخشید. البته‌، طبق فرمایش امام صادق‌(ر.ک‌: تفسیر برهان‌، ج 3، ص 353.) این ضمانت از طرف خداوند به شرطی است که انسان‌، از مال حلال صدقه بدهد نه از مال حرام یا شبهه‌ناک آن را پرداخت کند. 3. بر اساس آیة: "وَ أَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَـَهُم‌ْ سِرًّا وَ عَلاَ نِیَة‌ً یَرْجُون‌َ تِجَـَرَة‌ً لَّن تَبُورَ ;(فاطر،29) و از آن چه به آن‌ها روزی داده‌ایم‌، پنهان و آشکارا انفاق می‌کنند، تجارت ]پر سودی‌[ را امید دارند که نابودی و کساد در آن نیست‌." از این آیه نیز استفاده می‌شود که از یک سو، صدقة مخفیانه‌، سبب کامل شدن اخلاص فرد می‌شود، و از سوی دیگر صدقة آشکار نیز، سبب تشویق دیگران به انجام کار خیر می‌گردد و این کار، باعث تعظیم شعائر الهی در جامعه می‌شود; بنابراین‌، صدقه هم ارتباط انسان را با خدا بیش‌تر می‌کند و هم ارتباط مثبت با افراد جامعه را برقرار می‌سازد.