شیطان به خداوند می‌گوید: همة بندگان به جز بندگان مخلَصت را گمراه می‌کنم‌; او از کجا می‌دانست بندگان خدا به دو دسته تقسیم می‌شوند؟

بندگان "مُخْلَص‌" کسانی هستند که از نظر ایمان‌، تقوا، معرفت و بندگی خدا، خالص شده‌اند و هر گونه ناخالصی را در حوزه‌های اعتقادی‌، اخلاقی و عملی در خود راه نمی‌دهند; آن‌ها افزون بر واجبات همة مستحب‌ها را انجام می‌دهند و افزون بر ترک حرام‌ها، از ارتکاب مکروه‌ها نیز دوری می‌کنند; از این رو، به نوعی از عصمت می‌رسند; از طرفی خداوند متعال‌، به علت شایستگی که این افراد از خود نشان می‌دهند، آنان را برای خود خالص کرده‌، به گونه‌ای که هیچ کس و هیچ چیز، حتی شیطان از آنان سهمی ندارند; بر این اساس‌، هرجا بخواهند به انحراف نزدیک شوند ]نه این که مرتکب شوند[، برهان خداوند ]عصمت الهی‌[ از آن مانع می‌شود: "وَ لَقَدْ هَمَّت‌ْ بِه‌ِی وَهَم‌َّ بِهَا لَوْلاَ َّ أَن رَّءَا بُرْهَـَن‌َ رَبِّه‌ِی کَذَ َلِکَ لِنَصْرِف‌َ عَنْه‌ُ السُّوَّءَ وَ الْفَحْشَآءَ إِنَّه‌ُو مِن‌ْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِین‌َ ;(یوسف‌،24) وی ]زلیخا[ قصد او ]یوسف‌[ کرد و او ]یوسف‌[ نیز اگر برهان پروردگار را نمی‌دید قصد وی ]زلیخا[ می‌نمود! این چنین کردیم تا بدی و فحشا را از او دور ساختیم‌، چرا که او از بندگان مخلَص ما بود." شیطان‌، با توجه با ماهیت انسان و مختار بودن او فهمید که بندگان خدا، چند دسته خواهند شد و دانست که گروهی از بندگان خاص‌ّ خدا به هیچ قیمتی در منطقة نفوذ و حوزة وسوسه او قرار نمی‌گیرند; از ا ین رو، از روی ناچاری‌، آن‌ها را از وسوسة خود استثنا کرد: "قَال‌َ فَبِعِزَّتِکَ لاَ ?ُغْوِیَنَّهُم‌ْ أَجْمَعِین‌َ # إِلآ عِبَادَکَ مِنْهُم‌ُ الْمُخْلَصِین‌َ ;(ص‌،82و83) گفت‌: به عزتت سوگند همة آن‌ها را گمراه خواهم کرد! مگر بندگان خالص تو از میان آن‌ها را." این حدس و گمان ابلیس درست از آب درآمد و هر کس به نحوی در دام او گرفتار شد و جز "مخلَصان‌" از آن نجات نیافتند، همان گونه که قرآن می‌فرماید: "وَ لَقَدْ صَدَّق‌َ عَلَیْهِم‌ْ إِبْلِیس‌ُ ظَنَّه‌ُو فَاتَّبَعُوه‌ُ إِلآ فَرِیقًا مِّن‌َ الْمُؤْمِنِین‌َ ;(سبأ،20) گمان ابلیس دربارة آن‌ها به واقعیت پیوست و جز گروهی از مؤمنان همه از او پیروی کردند."(ر.ک‌: تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌; ترجمة آقای موسوی همدانی‌، ج 11، ص 198 ـ 203، بنیاد علمی و فرهنگی علامه‌; و همان‌، ج 17، ص 361 / تفسیر نمونه‌، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 19، ص 344، دار الکتب الاسلامیة‌.)