رقابت با حسادت از نظر قرآن چه تفاوتی دارد؟

"حسادت" امری است درونی که گاه آثار آن در عمل ظاهر میشود. در تعریف حسد گفتهاند: "حسد ]=رشک[ آرزوی زوال نعمت از دیگران است، خواه آن نعمت به حسود برسد یا نرسد"; بنابراین کار حسود یا ویرانگری است یا آرزوی ویران شدن بنیان نعمتهایی است که خداوند به دیگران داده است، خواه آن سرمایه و نعمت به او منتقل شود یا خیر.(ر.ک: اخلاق در قرآن، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 2، ص 135ـ136، مؤسسة الامام علی بن ابی طالب.) ولی "رقابت" در حیطة عمل تحقق میپذیرد و رقابت کننده نهایت سعیاش را دارد که بر دیگران پیشی گیرد. رقابت گاه با حسادت و یا غبطه همراه میشود; همچنین رقابت میتواند در عرصههای فکری، یا اقتصادی و یا سیاسی رخ دهد که بسته به شرایط مختلف میتواند پسندیده و یا ناپسند باشد. رقابتی که با حسادت همراه باشد و یا خاستگاه و منشأ پیدایش آن صفت رذیلة حسادت باشد، مذموم و در مقابل رقابتی که از "غبطه" ناشی شود پسندیده است. امام صادقفرمود: "ان المؤمن یَغْبُطُ و لا یَحْسُد و المنافق یحْسُدُ و لا یَغْبط;(اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج 2، ص 307، حدیث، 27، دارالکتب الاسلامیة.) مؤمن غبطه میخورد ولی حسد نمیورزد; اما منافق حسد میورزد و غبطه نمیخورد." "غبطه" آن است که انسان آرزو کند نعمتی همانند دیگران و یا بیشتر از آنها داشته باشد، بی آن که آرزوی زوال نعمت کسی را داشته باشد.(ر.ک: اخلاق در قرآن، همان، ص 135ـ136.) از دیدگاه قرآن "حسادت" میتواند خسارات و زیانهای فراوانی را به بار آورد و به کارهای ناپسند و حتی شرک پروردگار منجر شود قرآن نمونههایی از حسادت حسودان و عواقب آن را در آیات 21ـ27 سورة مائده بازگو کرده است: "و داستان دو فرزند آدم را به حق بر آنها بخوان: هنگامی که هر کدام کاری برای تقرب ]به پروردگار[ انجام دادند; امااز یکی پذیرفته شد و از دیگری پذیرفته نشد ]برادری که عملش مردود شده بود به برادر دیگر[ گفت: به خدا سوگند تو را خواهم کشت! ]برادر دیگر[ گفت: من چه گناهی دارم ]زیرا[ خدا تنها از پرهیزگاران میپذیرد. اگر تو برای کشتن من دست دراز کنی، من هرگز به قتل تو دست نمیگشایم چون از پروردگار جهانیان میترسم نفس سرکش کم کم او را به کشتن برادرش ترغیب کرد ]سرانجام[ او را کشت و از زیانکاران شد."(ر.ک: تفسیر نمونه، آیتاللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 4، ص 349، دارالکتب الاسلامیة.) داستان به چاه انداختن حضرت یوسف نیز از نمونههای قرآنی است (یوسف، 4 و 5 و...) و نیز بنگرید: نسأ، 54; بقره، 109; فلق، 5; حشر، 10 و... رقابت و سبقت در امور خیر و کسب رضای پروردگار از مسائلی است که قرآن بارها بر آن تأکید کرده است. قرآن در آیه 148 سورة بقره میفرماید: "...در نیکیها و اعمال خیر بر یکدیگر سبقت جویید..." و نیز بنگرید: مائده، 48 و حدید، 21 و واقعه، 10 و...