راه تشخیص گناه از غیر گناه چیست‌؟

برخی از گناهان در اسلام‌، برای فرد مسلمان روشن و آشکار است‌; مانند: حُرمت زنا و نوشیدن شراب‌، که در فقه به این احکام‌، ضروری دین گفته می‌شود; اما گناهانی که حرمت آن برای بعضی افراد روشن نیست‌، از چند راه می‌توان تشخیص داد: الف ـ مراجعه به قرآن مجید: در قرآن به بخشی از گناهان اشاره شده نخست باید توجه داشت که قرآن واژه‌های مختلفی برای گناه به کار برده است‌: 1. ذنب‌: این کلمه به معنای دنباله است‌، چون گناه پی‌آمد و مجازات اخروی یا دنیوی دارد. 2. معصیت‌: به معنای سرپیچی و خروج از فرمان خدا است‌. 3. سیّئه‌: کار قبیح و زشت 4. اثم‌: به معنای سستی و کندی و محروم شدن از پاداش‌ها می‌باشد و... دوم‌: قرآن نسبت به پاره‌ای گناهان‌، تشبیه‌های جالبی دارد که می‌توان از آن‌، بزرگی آن گناه را به دست آورد; برای مثال‌: در مورد غیبت می‌فرماید: "وَ لاَ یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِب‌ُّ أَحَدُکُم‌ْ أَن یَأْکُل‌َ لَحْم‌َ أَخِیه‌ِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوه‌;(حجرات‌،12) هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ به یقین همة شما از این امر کراهت دارید." یا در مورد ربا می‌فرماید: "الَّذِین‌َ یَأْکُلُون‌َ الرِّبَوَاْ لاَ یَقُومُون‌َ إِلآ کَمَا یَقُوم‌ُ الَّذِی یَتَخَبَّطُه‌ُ الشَّیْطَـَن‌ُ مِن‌َ الْمَس‌ِّ;(بقره‌،275) کسانی که ربا می‌خورند ]در قیامت‌[ بر نمی‌خیزند، مگر مانند کسی که بر اثر تماس شیطان دیوانه شده و نمی‌تواند تعادل خود را حفظ کند." ب ـ مطالعة کتاب‌های دینی فقهی‌; مانند: توضیح المسائل‌، کتاب‌های اخلاقی و حدیث که امامان معصوم‌: بخش فراوانی از گناهان را در سخنان خود بیان فرموده‌اند. ج ـ مراجعه به کارشناس دینی‌: انسان وظیفه دارد در مواردی که تردید دارد این عمل گناه است یا خیر، به افراد کارشناس مراجعه کند، همان‌گونه که اگر در سود و ضرر غذای جسم تردید داشته باشیم به پزشک مراجعه می‌کنیم‌. پیامبر اکرم‌در این‌باره می‌فرماید: "بعضی از امور، مباح بودن آن آشکار است‌; بعضی از چیزها، حرام بودن آن آشکار است‌; در بین این دو اموری هستند که حکم آن مشخص نیست‌، پس کسی که تقوا پیشه کند و از آن چه حکم آن معلوم نیست‌، اجتناب ورزد، دین خود را حفظ کرده ولی کسی که بی‌پروا امور مشتبه و شبهه‌ناک را مرتکب شود، در حرام واقع می‌شود، همانند چوپانی که در کنار مزرعه و منطقة ممنوعه‌، گوسفندان خود را می‌چراند; چه بسا گوسفندان وارد مزرعه شوند و آسیب رسانند."(میزان الحکمه‌، محمد محمدی ری شهری‌، ج 10، ص 428، نشر مکتب الاعلام الاسلامی‌.) عقل نیز می‌تواند بخشی از گناهان را تشخیص دهد. پیامبر اکرم‌فرموده است‌: "عقل همه خیرات و نیکی‌ها را درک می‌کند."(میزان الحکمه‌، محمد محمدی ری شهری‌، ج 6، ص 401، نشر مکتب الاعلام الاسلامی‌.)