راز نیکی به پدر و مادر چیست که خداوند آن را در ردیف توحید قرار داده و فرموده است‌: "و قضی ربّک الاّ تعبدوا الاّ ایاه و بالو َلدین احسـَنا".

1. موضوع احترام به پدر و مادر، نه تنها در این آیة شریف‌، بلکه در چهار آیة دیگر از قرآن کریم‌، آن هم با صراحت مطرح شده‌اند. سه آیة دیگر، عبارت‌اند از: بقره‌، 83; نسأ، 36; انعام‌، 151. در هر چهار آیة یاد شده‌، نیکی به پدر و مادر بلافاصله پس از اصل اساسی اعتقادی‌; یعنی توحید قرار گرفته است‌. این هم ردیفی‌، حکایت کننده از اهمیت ویژه این موضوع‌; یعنی احترام به پدر و مادر می‌باشد. 2. دلیل اهمیت نیکی به پدر و مادر را باید در جایگاه مهم خانواده و نقش بی‌بدیل آن در طرح‌ریزی بنیان اجتماعی سالم جُست‌. بی‌تردید، جامعة سالم‌، زمانی تشکیل می‌شود که هستة نخستین آن‌; یعنی خانواده‌; بر اصولی صحیح پایه‌گذاری شود. 3. از جمله راه‌کارهای این پایه‌گذاری صحیح دربارة خانواده‌، وجود رابطه‌ای عاطفی میان پدر و مادر از یک سو، و بین آن دو و فرزندان از سوی دیگر است‌; وانگهی‌، همین پیوند عاطفی‌، از بزرگ‌ترین راه‌کارهای شکل‌گیری صحیح جامعة انسانی نیز می‌باشد، رابطة مزبور از آن رو ضروری است که برپای‌گیری و ادامة حیات خانواده‌، بدان پیوسته است‌.(تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ج 13، ص 80، مؤسسة اعلمی‌.) 4. با توجه به چنین جایگاهی از مهرورزی و عاطفه در خانواده‌، و آثار فراوان آن در بالندگی این اصیل‌ترین و مهم‌ترین هستة جامعه‌، لازم است فرزندان نیز به سهم خود به این مهم‌، یعنی مهرورزی و عاطفه توجه داشته‌، و بدان نسبت به پدر و مادر خویش‌، پای‌بند باشند، هر چند این وظیفه‌، متوجه همة اعضای خانواده نسبت به یک‌دیگر است‌، ولی در عین حال‌، با توجه به شرایط خاصی که برای والدین پیش می‌آید; یعنی پیری و ناتوانی‌، و در ادامة آیة شریف بدان اشاره شده است‌; وظیفة فرزندان در این باره‌، سنگین‌تر و جدّی‌تر می‌نماید. پس‌، در مجموع عوامل مؤثر در زیرساخت کانون خانواده‌، محبت‌، مهرورزی و احترام اعضای خانواده نسبت به یک‌دیگر ضروری بوده‌، در این باره‌، نقش فرزندان حساس‌تر است‌; از این رو، آیة شریف‌، پس از سخن‌گویی دربارة اصل اعتقادی توحید، که آن هم در ساخت جامعة بشری نقشی کلیدی و اساسی دارد، به این مهم اشاره کرده است‌. 5. افزون بر ضرورت یاد شده‌، می‌توان به تلاش‌های همیشگی و دشوار پدر و مادر در برآوری نیازهای فرزندان و رنج طاقت‌فرسای آنان در تربیت و رشد و شکوفایی فرزندان خود اشاره کرد. نیکی به پدر و مادر، آن هم در دوران ناتوانی و پیری‌، کم‌ترین واکنش در برابر آن همه درد و رنج‌های تحمل شده‌، به وسیله آنان به جهت خود این فرزندان است‌. آیا تشکر از کسی که سراسر عمرش به انسان لطف کرده است‌، امری منطقی و ضروری نیست‌؟ قرآن کریم بر همین امر منطقی و ضروری پای فشرده است‌. 6 . قرآن کریم‌، این احترام را آن اندازه مهم می‌داند که حتی اظهار کوچک‌ترین واژة حاکی از ناراحتی‌، یعنی اُف را در حق آنان‌، روا نمی‌دارد. 7. در زمینة احترام به پدر و مادر، تنها یک استثنا در قرآن بیان شده و آن پیروی از آنان در کار خلاف شرع است‌. به این موضوع‌، در سورة عنکبوت‌، آیة 8 اشاره شده است‌: "و وصَّینَا الاِنسـَن‌َ بِوَلِدَیه‌ِ حُسنـًا و اِن جـَهَداکَ لِتُشرِکَ بی ما لَیس‌َ لَکَ بِه‌ِ عِلم‌ٌ فَلاتُطِعهُما; ما به انسان سفارش کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند، و اگر آن دو ]مشرک بوده‌، و[ تلاش کنند که برای من همتایی قائل شوی که به آن علم نداری‌; ]در این صورت‌[ از آنان پیروی مکن‌."