در نظر داریم طرح تلاوت، مفاهیم، انس و عمل به قرآن را در مدارس اجرا نماییم و این امر مستلزم حمایت همه جانبه مدیران، معلمان و والدین دانشآموزان

ابتدا باید توجه داشت که انسان دو جنبه دارد و رابطهای ناگسستنی آن دو را به هم پیوند داده است; جنبهای مادی و جنبهای روحانی. تأثیرپذیری این دو از یکدیگر و فرایند این ارتباطها و تأثیر و تأثرّها، یکی از فصول مهم روانکاوی است که در راه چگونگی دستیابی به بهرهای افزون از آن، کوشش میکند. اثرگذاری عوامل روانی و بعد روحانی در ساختار فکری و پیدایش انگیزههای مناسب در بعد فعالیتهای اجتماعی و دیگر ابعاد حیات انسانی ملموس و گریزناپذیر بوده و اساساً زمینة لازم برای ادامه فعالیتهای سالم و سازندة اجتماعی را به دست میدهد. چه بسیار تحصیلکردگانی که در اثر فاصله گرفتن از بعد روحانی و به دست فراموشی سپردن آن، گرفتار رنج بیپایان "بیهویتی" و "پوچی" شدهاند و در مقابل چه بسیار استادان و محققانی که به برکت زمینههای مساعد برآمده از بعد روحانی، به اوج ترقی دست یافتند و در نهایت، بعد مادی را جوابگوی نیازهای عمیق و همه جانبه خویش ندیده، دست به دامان تعالیم آسمانی و پرورش روحانی شدند. دکتر چمرانها، دکتر حسابیها و استاد برهانیها و... چه بسیارند که با نهادی آرام، به ابعاد روحانی رو میآوردند. درک نیاز به ابعاد روحانی و تأثیرگذاری آن در همة ابعاد فردی و اجتماعی، از دیر باز مورد توجه دانشمندان و عالمان بوده است. مرحوم شهید ثانی (911 ـ 966 .'ûق) در کتاب "منیةالمرید" که با نام "آداب تعلیم و تعلم در اسلام" ترجمه شده است، (ترجمة دکتر سیدمحمدباقر حجتی، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی) در بخش "آداب و وظایف شاگرد "دانش آموختن" مینویسد: "مهمترین وظیفه شاگرد که از لحاظ اهمیّت در درجه نخست قرار دارد، این است که قبل از هرگونه اقدامات تحصیلی، با دقت و اهتمام ویژهای به حفظ و به خاطر سپردن دقیق و درست قرآن کریم و کتاب خداوند عزیز بپردازد و سپس فعالیت درسی و تحصیلی خود را آغاز کند; زیرا قرآن کریم، اساس و بنیاد همة علوم و دانشها و معارف آن پرارزشترین معارف انسانی است. دانشمندان سلف ]گذشته[، علم فقه و حدیث را منحصراً به کسانی تعلیم میدادند که حافظ آیات قرآنی بودهاند..." (ص 416) و این به جهت به وجود آمدن زمینههای لازم برای تحصیل علم، که موهبتی الهی است، و ازدیاد و تقویت حافظه و استعداد است که نمونههای بارز آن را در نونهالان قرآنی معاصر میبینیم. کودکانی که به برکت حفظ قرآن، با استعدادی درخشان دستیافته، در تحصیل و دانشآموزی، به قوّت و سرعت پیش رفتهاند. خدای متعال در قرآن کریم، نامة گشادة خویش، به پیامبر خود که بار سنگین تبلیغ دین مبین اسلام ـ در آن روزگاران ـ را به دوش میکشید، توصیه میفرماید که شبها به پا خیز و قرآن بخوان که عبادت تو در شب، زمینهساز فعالیّتهای بیشتر و بهتر و پشتیبان تحمّل گرفتاریها و تلاشهای سخت تو، در روز است: "به پا خیز شب را مگر اندکی، نیمی از شب یا اندکی از آن را بکاه; یا بر آن ]نصف[ بیفزای و قرآن را شمرده شمرده بخوان; در حقیقت ما به زودی بر تو گفتاری گرانبار القا میکنیم; قطعاً برخاستن شب، رنجش بیشتر و گفتار ]در آن هنگام[ راستینتر است ]و[ تو را در روز، آمد و شدی دراز است." (مزمّل،2ـ7)(ر.ک: تفسیر نمونه، آیة الله مکارم شیرازی و دیگران، ج 25، ص 166 ـ 170 و ص 177، دارالکتب الاسلامیه.) در اینجا مقدمه را کوتاه کرده، با ذکر روایاتی از اهلبیت: سخن را پی میگیریم: ـ از امام صادقروایت شده: "هر که قرآن را بخواند، بینیاز شود و پس از آن، نیازی ندارد و گرنه به هیچ بینیازی دست نیابد."(اصول کافی، شیخ کلینی;، آیةالله شیخ محمدباقر کمرهای، ج 6، ص 404، حدیث 8، "باب فضل حامل القرآن"، انتشارات اسوه.) ـ پیامبرگرامی اسلامفرمود: خانههای خود را با خواندن قرآن روشن کنید و آنها را گورستان نشمارید; چنانکه جهودان و ترسایان کردند; در همان کلیساها و معبدهای خود نماز خوانند و خانههای خود را معطّل و بیعبادت گذارند; اگر در خانه، قرآن بسیار خوانده شود، خیرش زیاد شده، اهل آن توسعه و آسایش مییابند و خانه برای اهل آسمانها میدرخشد، چنانکه اختران آسمان برای اهل زمین میدرخشد.(ر.ک: همان، ص 415 ـ 416، حدیث 1.) ـ رسولخدا9 فرمود: "هرگاه فتنهها همچون پارههای شب تاریک به شما روی آورد، پس بر شماست تمسّک به قرآن; زیرا قرآن شفیعی است که شفاعتش مقبول و گواهی است که شهادتش مطلوب است. هر کس قرآن را فراروی خود قرار دهد، او را به بهشت ره نماید و هر کس به آن پشت کند، سرانجامش آتش خواهد بود."(تفسیر عیاشی، ج 1، ص 2.) ـ پیامبرگرامی اسلامفرمود: هر که قبل از دوران بلوغ قرآن را قرائت کند ]فراگیرد[، بیگمان در کودکی به او حکمت داده شده است.(اربعون حدیثاً "فضل القرآن"، حدیث 35، به نقل از کنزالعمّال، حدیث 2452، معاونت آموزشی، پژوهشی و تربیتی دفتر امور قرآنی.) ـ امام صادقفرمود: "برای مؤمن شایسته است که نمیرد تا قرآن را بیاموزد و یا در حال یاد گرفتن باشد." (ینبغی للمؤمن ان لایموت حتی یتعلم القرآن أو یکون فی تعلیمه) ـ نیز فرمود: "قرآن، عهدنامة الهی است به سوی خلقش، شایسته است که انسان مسلمان به عهدنامة خدا بنگرد و هر روز پنجاه آیه بخواند."(اصول کافی، ج 2، ص 609، حدیث 1 "باب فی قرائته"، دارالکتب الاسلامیه.) ـ نیز فرمود: "سه گروه نزد خدا شکایت میکنند، مسجد ویرانی که اهلش در آن نماز نگذارند، دانایی که بین جاهلان تنها بماند و قرآنِ رها شده و غبار گرفته که خوانده نشود"(اصول کافی، ج 2، ص 613، "باب قرائة القرآن فی المصحف"، حدیث 3 / برای آگاهی بیشتر ر.ک: اصول کافی، کتاب فضل قرآن و قرآن در احادیث اسلامی.) پس از بیان مقدمة یاد شده، توجه شما را به محورهای اصلی و عناصر کلیدی بحث، جلب مینماییم: الف ـ تأثیر قرآن در رشد استعدادها با توجه به آیات قرآن: در قرآن آیات فراوانی وجود دارد که نتیجه تدبر و تفکر در آیات الهی را هدایت، نور، ایمان و... ذکر میکند و رابطه آنها با استعداد آدمی از این رهگذر تبیین میشود که استعداد انسان نیرویی بالقوه و فطری است که در درون انسان جای گرفته و در حیات مادی و معنوی او به فعلیّت میرسد و قرآن و تدبر و تفکر در آیات آن، از جمله عوامل بسیار مؤثر در رشد مثبت و هنجار استعدادهای درونی است. از سوی دیگر، کمالجویی از جمله خواهشهای فطری و درونی انسان است که با رشد و بالندگی صحیح استعداد بالقوه او در پرتو هدایت الهی، و با به فعلیّت رسیدن آن، میتواند در مسیر زندگی بروز و ظهور داشته باشد و کمالجویی در علم نیز از جمله مصادیق خواهشهای درونی است که در طول تحصیل در پرتو هدایتهای قرآنی، تقویت و بالنده میگردد. ب ـ توجه به روایات: روایات فضایل قرآن و تأثیرهای آن بر انسان، آگاهی لازم را به دست داده، زمینه مناسب را برای تمسک به قرآن، و تدبر و تفکر و تأمّل در آیات گهربار آن را فراهم میسازد. اهمیّت روایات از این رو است که اهلبیت: به اسرار و تأثیرات معنوی قرآن بر انسان آگاهی کامل داشته، سخن آنان رهنمودهایی قطعی و الهی است. ج ـ معرفی نمونهها: یکی از راههای شناخت و معرفی آثار قرآن در رشد و تعالی انسان، توجه به مصادیق و نمونههای موجود، از گذشتههای دور تا عصر کنونی است. این نمونهها که شمار آنها نیز بسیار زیاد و فزونتر از توان حد و حصر است، خود نشاندهندة رابطة نیازمندی انسان در مسیر رشد به تعالیم آسمانی، به عنوان بهترین غذای روح و پشتوانة فعالیتهای خارجی و برونی است. این نیازمندی و وابستگی درونی، همواره در انسانها، از هر آیین و مذهب، بروز و ظهور داشته است. د ـ توجه به دستاوردهای علمی: علم و دستاوردهای آن، تاکنون توانسته است بخشی از تأثیرهای مثبت آموزههای دینی را بر جسم و روان انسان به اثبات رساند و این تا حدی مطمئن و یقینی است که هم اینک یکی از مهمترین داروهای بیماریهای روانی و حتی جسمی بهشمار میرود روانشناسان بزرگ دنیا، درمان بیماران روانی را بدون تحکیم پیوندهای معنوی با نیرویی قدرتمند که پشتوانة و نگهدارندة انسان است، کافی و کارآمد تلقی نمیکنند.(ر.ک: بهترین راه غلبه بر نگرانیها و ناامیدیها، دیل کارنگی، ترجمة محمدجعفر امامی، انتشارات نسل جوان.) و هم اینک، محققان و پژوهشگران در تلاشند که با تحقیقات پی در پی، هر چه بیشتر از راز تأثیر قرآن و آموزههای دینی بر رشد و خلاقیت و سلامت جسم و روان، آگاهی یابند.(برای نمونه ر.ک: مجلة معرفت، شمارة 60، مقالة "بررسی میزان تأثیر آوای قرآن بر اضطراب بیماران، پیش از آنژیوگرافی عروق کرونر".) اینک، پس از بیان مقدمه کلی و محورهای اصلی مقاله درخواستی، تحریر آن را متناسب با مخاطبان و به مقتضای حال و فضای فکری آنان که شرط تأثیرگذاری عمیق و همه جانبه است، برعهدة قلم توانای شما وامیگذاریم.