در حدیثی آمده که حضرت علی‌هنگامی که مشغول نماز بودند تیر از پای مبارک‌شان بیرون کشیدند و متوجه نشد و در جای دیگر آمده که هنگام نماز انگشتر ب

این شبهه‌ای است که از سوی فخررازی مطرح شده که جواب آن روشن است زیرا: 1. شنیدن صدای سائل و کمک به او، توجه به غیرخدا و خویشتن یا امور مادّی نیست که با حضور قلب منافات داشته باشد; بلکه آن هم در واقع توجه به خداست‌. قلب پاک حضرت علی‌در برابر سائلان حسّاس بود و به ندای آن‌ها پاسخ می‌گفت‌. آن حضرت با این کار، عبادتی را با عبادت دیگر آمیخت و در حال نماز زکات داد که هر دو برای خدا و در راه او بود; چون قبل از آن که انفاق و صدقه به دست سائل برسد، به دست خدا می‌رسد. اگر توجه به سائل‌، نشانة غفلت و بی‌خبری از ذکر خدا بود، نباید به عنوان یک صفت والا و با ارزش فوق‌العاده روی آن تکیه شود در حالی که آیه 55 سوره مائده آن را به یک فضیلت و صفت والا برای ولی‌ّ خدا ذکر می‌کند.(پیام قرآن‌، آیة‌الله مکارم شیرازی‌، ج 9، ص 211 ـ 212، نشر مدرسة‌الامام امیرالمؤمنین‌.) 2. عرفا در سیر انسان کامل می‌گویند: سیر انسان کامل در چهار سفر رخ می‌دهد: الف‌) سفر انسان از خود به خدا. ب‌) سفر انسان همراه خدا در خدا (شناخت خدا). ج‌) سفر انسان همراه خدا به خلق خدا. د) سفر انسان همراه خدا در میان خلق خدا برای نجات خلق خدا. اولین سفر، سفر انسان به سوی خداست که تا انسان از خدا جدا باشد همه حرف‌ها پوچ است‌. وقتی انسان به ذکر خدا رسید و خدا را شناخت و الهی شد و یک لحظه هم از خدا غافل نشد، آن گاه به سوی خلق خدا باز می‌گردد; چنین انسانی برای نجات خلق خدا، در میان خلق خدا حرکت می‌کند و برای نزدیک کردن انسان‌ها به خدا کوشش می‌کند.(انسان کامل‌، شهید مطهری‌، ص 97 ـ 98، انتشارات صدرا / الحکمة‌المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه‌، صدرالدین محمّد شیرازی‌، ج 1، ص 13 ـ 14، داراحیأالتراث العربی‌.) وقتی انجذاب کامل شد، شخص در عین این که مشغول به خداست‌، مشغول به ماورأ هم هست‌، یعنی آن چنان توجه به خدایش کامل است که در آن حال تمام عالم را می‌بیند (نه فقط اطرافش را) لذا آن حالتی که در وقت نماز تیر از بدن حضرت کشیدند و متوجه نشد، و مرتبه‌اش پایین‌تر از آن حالتی است که در حال نماز، توجه به فقیر دارد; نه این که در اینجا از خدا غفلت کرده و به فقیر توجه کرده باشد، بلکه آن چنان توجه به خدایش کامل است که در آن حال تمام عالم را می‌بیند از آنجمله فقیری را که درخواست کمک کرده است‌.(امامت و رهبری‌، شهیدمطهری‌، ص 181، نشر صدرا.) 3ـ با توجه به این که آیه شریفة (55 / مائده‌) در مقام مدح و بیان ویژگیهای ولی خدا و پیشوای مسلمانان است‌، و کمک به فقیر در حال نماز را یک فضیلت و ویژگی می‌داند، معلوم می‌شود که علی‌در موقعی که به سائل توجه و اشاره کرده که انگشتر را از دست او بیرون آورد، به خدا هم توجه داشته و از حضور قلب او هیچ کاسته نشده است‌; زیرا اگر هنگام توجه به فقیر، از خدا غافل شده باشد، ویژگی و فضیلتی برای او بشمار نمی‌آید; چون هر کس می‌تواند در حال نماز از توجه به خدا منصرف و متوجه خلق خدا شود; در حالی که آیه این کار را یکی از ویژگیهای ولی‌ّ خدا به حساب آورده که در دیگران وجود ندارد. بنابراین آیه می‌خواهد مقام بالاتری را برای امام ثابت کند و آن مقام "جمع‌الجمع‌" است‌.(ر.ک‌: امرای هستی‌، ابوالفضل نبوی‌، ص 104 ـ 112، کتابفروشی اسلامی‌.) "توضیح‌": توجه کردن در آن واحد به چند موضوع مختلف از قدرت بشر عادی خارج است‌، یعنی اگر بخواهد قلب خود را مشغول به یک مطلب کند در همان حال نمی‌تواند به مطلب دیگر نیز مشغول باشد، ولی این قدرت در خداوند متعال هست و در آن‌ِ واحد می‌تواند به هزاران و میلیونها نوع کلام و فعل توجه داشته باشد. در دعای جوشن کبیر بند 99 می‌خوانیم‌: "یا من لایشغله سمع عن سمع‌، یا من لایمنعه فعل عن فعل‌، یا من لایلهیه قول عن قول‌; ای خدائی که ترا شنیدن این مانع از شنیدن آن نیست و هیچ کاری مانع از کار دیگر نیست و هیچ سخنی مزاحم سخن دیگر نمی‌باشد" و در دعای ماه رجب می‌خوانیم‌: "لکل‌ّ مسئلة منک سمع حاضر و جواب عتید; برای هر سؤالی گوش شنوا و جواب حاضر، مهیّا داری‌." از آیات و روایات استفاده می‌شود که خداوند، این مقام "جمع‌الجمع‌" را به حجت و ولی‌ّ خود داده است‌. به همین جهت است که پیشوایان معصوم‌: در آن واحد می‌توانند به میلیونها سلام و اظهار حاجت مردم توجه نمایند، این مقام‌، موهبتی الهی است که ثابت کننده منصب ولایت تکوینی امام است‌، و با داشتن چنین مقام و قدرتی است که اداره امور آفرینش و سرپرستی عوالم آفرینش برای آنها ممکن و مقدور است‌. به همین جهت است که مولی علی‌در آن واحد می‌تواند دو کار انجام دهد; هم به خدا و هم به خلق‌، توجه داشته باشد و این از ویژگیهای ولی‌ّ خداست که افراد دیگر قادر بر این کار نیستند.