درباره روز قیامت و بهشت و جهنم چه آیاتی آمده است‌؟

در قرآن کریم‌، بیش از یکصد نام برای "قیامت‌" ذکر شده است‌; مانند: یوم‌الحسرة‌(مریم‌، 39)، یوم‌الحساب‌(غافر، 27)، یوم‌الاخر(بقره‌، 177)، یوم‌الدین‌(حمد، 4)، یوم‌الفصل‌(نبأ، 17)، یوم‌الموعود(بروج‌، 2)، یوم عظیم‌(مریم‌، 37)،... . قرآن کریم‌، برای قیامت‌، نشانه‌هایی را نیز معرفی و در سورة تکویر (آیه‌های یک تا نُه‌) به هشت علامت از نشانه‌های شروع قیامت اشاره کرده است‌. نفخة صور، یکی دیگر از نشانه‌های قیامت است که به وسیلة فرشته‌ای به نام حضرت اسرافیل‌7 صورت می‌گیرد. جناب اسرافیل‌، یک بار، در صور می‌دمد و تمام مردم‌، می‌میرند و بار دوم‌، در آن می‌دمد و همه‌، برای حساب‌رسی روز قیامت‌، زنده می‌شوند. "نفخ‌"، به معنای دمیدن‌، و "صور" به گفته بسیاری از ارباب لغت به معنای شیپور است‌.( ر.ک‌: پیام قرآن‌، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 6، ص 66 ـ 74، مدرسة‌ُ الإمام أمیرالمؤمنین‌. ) در قیامت‌، بعد از پایان یافتن مرحله رستاخیز (ویرانی جهان‌) مرحله دوم آغاز می‌شود و جهت رسیدگی به اَعمال انسان‌ها ـ که همه‌، در پروندة اعمال آنان ثبت شده ـ دادگاه عدل خداوند، تشکیل و به تمام آن‌ها رسیدگی می‌شود. خداوند، در این‌باره می‌گوید: "وَ جَآءَ رَبُّکَ وَ المَلَکُ صَفًّا صَفًّا;(فجر، 22) در آن هنگام‌، فرمان پروردگارت فرا رسد و فرشتگان صف در صف‌، حاضر شوند. ]و اطراف حاضران‌ِ در محشر را می‌گیرند و آماده اجرای فرمان حق می‌شوند[". در قیامت‌، بازپرسی‌، همگانی و عمومی است و حتّی از پیامبران خدا نیز پرسش می‌شود.(اعراف‌، 6) در صحرای محشر، گواهانی نیز علیه انسان‌ها، اقامة شکایت و شهادت می‌کنند. بعضی از این شاکیان‌، عبارت‌اند از: خداوند متعال‌(یونس‌، 61); پیامبران و اوصیای الهی‌(نسأ، 41); اعضا و جوارح انسان‌، مانند دست و پا و پوست تن و... .(نور، 24; فصلت‌، 21)، فرشتگان‌(ق‌، 21); زمینی که انسان روی آن زندگی کرده و اطاعت و گناه از او سر زده است‌.(زلزال‌، 4); زمانی که أعمال‌، در آن انجام داده می‌شود.( جهت اطلاع بیشتر ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 26، ص 170 ـ 176 و 225 و 470. ) سخن دربارة قیامت و اوصاف و ویژگی‌های آن‌، بسیار است و در این نوشتار کوتاه‌، نمی‌گنجد. برای آگاهی بیشتر به کتاب‌های ذیل مراجعه کنید: 1. معاد، محسن قرائتی‌، انتشارات در راه حق‌، قم‌. 2. پیام قرآن‌، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 5 و 6، دارالکتب الاسلامیة‌، تهران‌. 3. معاد در قرآن‌، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران‌، مطبوعاتی هدف‌، قم‌. 4. معاد، شهید آیت‌الله دستغیب شیرازی‌، انتشارات شهید دستغیب شیراز. و... در این جا ابتدا شماری از اوصاف بهشت وجهنم را از آیات قرآن می‌آوریم‌; سپس نگاهی گذرا به اوصاف بهشتیان وجهنّمیان در آیات قرآن می‌افکنیم‌. قرآن کریم‌، بهشت را چنین وصف می‌کند : ـ عرض بهشت به اندازة فاصلة آسمان وزمین است‌;"بر یکدیگر سبقت گیرید برای رسیدن به مغفرت پروردگارتان وبهشتی که پهنة آن مانند پهنة آسمان وزمین است وبرای کسانی که به خداورسولانش ایمان آورده‌اند، آماده شده‌."(حدید،21) ـ "باغها ودرختان بهشتی بسیار عالی است تاآنجاکه زمین زیر درختان پوشیده وزیر درختان نهرهاجاری است‌."(نسأ،13) ـ "سایه‌های لذت بخشی دارد." (واقعه‌،27ـ31) ـ "غذاهای خوش طعم از هر نوع که اشتهاکنند، همیشه آماده و مهیا است‌." همچنین قرآن کریم در بارة قصرها،فرش‌ها، ظرف‌ها، شراب‌های طهور، لباسها و زینتها، خادمان و ساقیان و پذیرایی‌کنندگان‌، وصفهایی آورده‌، می‌فرماید: "دربهشت آنچه دل می‌خواهد و چشم از آن لذت می‌برد، موجود است‌" (زخرف‌، 71) نیز می‌فرماید:"برای شما هر چه بخواهید در بهشت فراهم است و هر چه طلب کنید به شما می‌دهند." (فصلت‌، 31) خلاصه این که بهشت پر از نعمت‌های مادی و معنوی مانند لطف و رحمت و عنایت خداو برخوردهای مالامال از عشق و محبت است که بهشتیان از آنها برخوردارند; ولی جهنم در آیات بسیاری از قرآن تصویرهای وحشتناکی دارد. قرآن می فرماید: "جهنم هفت در دارد و برای هر درش گروه معینی از آنها تقسیم شده‌اند." (حجر، 43 و 44) قرآن دربارة عذاب های جسمانی دوزخیان می فرماید: ـ "گنه کار دوست دارد فرزندان خود را در برابر عذاب آن روز فدا کند، و همسر و برادرش را،و قبیله‌اش را که همیشه از او حمایت می کردند و تمام مردم روی زمین را، تا مایة نجاتش شود." (معارج‌، 11 ـ 14) ـ "درخت زقّوم ]غذای گنه کاران‌[است که همانند فلز گداخته در شکم‌ها می‌جوشد ـ جوششی همچون آب سوزان‌." (دخان‌، 43 ـ 46) ـ "و در آتش سوزان وارد می شوند از چشمه‌ای فوق‌العاده داغ به آنها می نوشانند طعامی جز از ضریع خار خشک تلخ و بدبو ندارند ـ غذایی که نه آنها را فربه می‌کند و نه گرسنگی را فرو می‌نشاند." (غاشیه‌، 4 ـ 7) ـ "ما برای ستمگران آتش آماده کردیم که سراپرده‌اش‌، آنها را از هر سو احاطه کرده و اگر تقاضای آب کنند، آبی برای آنها می آورند، همچون فلز گداخته که صورت ها را بریان می کند; چه بد نوشیدنی و چه بد محل اجتماعی است‌."(کهف‌،29) ـ "کسانی که کافر شدند، لباس هایی از آتش برای آنها بریده می شود و مایع سوزان وجوشان بر سر آنها فرو می ریزند; آن چنان که هم درونشان را ذوب می کند و هم برونشان را وبر آنها گرزهایی از آهن است‌. هر گاه بخواهند از غم و اندوه‌های دوزخ خارج شوند ،آنها را به آن باز می گردانند و به آنها گفته می شود عذاب سوزان را بچشید."(حج‌،19ـ22) ـ "شعله‌های آتش همچون شمشیر به صورت هایشان می خورد." (مؤمنون‌، 104) ـ "در آن هنگام که غل و زنجیر ها بر گردنشان قرار گرفته‌، آنها را می کشند آنان را در آبی سوزان وارد می کنند ; سپس در آتش دوزخ افروخته می‌شوند." (مؤمن‌، 71 ـ 72) اینها نمونه هایی از عذاب های جسمانی دوزخیان بود; آیات متعددی نیز خبر از عذاب های روحانی جهنمیان می‌دهد: ـ "و بهشتیان‌، دوزخیان را صدا می زنند که آنچه پروردگارمان به ما وعده داده بود، همه را حق یافتیم .آیا شما هم آنچه را پروردگارتان به شما وعده داده بود حق یافتید؟! می گویند: آری‌! در این هنگام ندا دهنده‌ای در میان آنها ندا می دهد که لعنت خداوند بر ستمگران باد." (اعراف‌، 44) ـ"پروردگارا!هر که را تو به سبب اعمالش به آتش افکنی‌، او را خوار و رسوا ساخته‌ای و این چنین افراد ستمگر یاوری ندارند." (آل‌عمران‌، 192) آیات یاد شده‌، نمونه‌ای از اوصاف بهشت و جهنم بود. برای اطلاع بیشتر در این زمینه‌، می‌توانید به کتاب پیام قرآن‌،( تألیف آیت‌الله مکارم شیرازی‌، ج 2. ) مراجعه فرمایید. در این زمینه کتاب "حق‌الیقین‌"( تألیف علامه مجلسی‌;. ) نیز که به فارسی نگارش یافته‌، مفید است‌. اوصاف بهشتیان و جهنمیان‌از جمله اوصاف بهشتیان و اسباب ورود به بهشت که در آیات قرآن به آن اشاره شده‌، عبارت است از: 1. عمل صالح‌: "کسانی که ایمان آوردند واعمال صالح انجام دادند، یاران بهشتند و جاودانه در آن خواهند ماند."(بقره‌،82) 2. تقوا و پرهیزگاری‌: "برای کسانی که پرهیزگاری پیشه کرده‌اند، نزد پروردگارشان (در جهان دیگر) باغ‌هایی که نهرها از پای درختانش می‌گذرد..." (آل‌عمران‌، 15) 3. احسان و نیکوکاری‌: "باغ‌هایی در بهشت که از زیر درختانش نهرها جاری است که بهشتیان جاودانه در آن خواهند بود و این جزای نیکوکاران است‌." (مائده‌، 85) و همچنین اوصاف جهاد و شهادت‌، (توبه‌، 111) ترک هواپرستی (نازعات‌، 40 و 41) صبر و تحمل در برابر شداید و... (دهر، 12 ـ رعد، 24 و...) اوصاف جهنمیان نیز در آیاتی از قرآن منعکس شده که برخی از آنها عبارتند از: 1. کفر و طغیان‌: "جهنم کافران را احاطه کرده است‌." (توبه‌، 49) 2. نفاق و دورویی‌: "منافقان در پایین‌ترین مرحلة دوزخند و هرگز یاوری برای آنها نخواهی یافت‌." (نسأ، 145) 3. پیروی از شیطان‌: هنگامی که شیطان از درگاه خدا رانده شد، خداوند به او خطاب کرد: "فرود آی از آن مقام‌، با ننگ و عار و خواری‌، بیرون رو! و سوگند یاد می‌کنم که هر کس از آنها از تو پیروی می کند، جهنم را از شما همگی پر می‌کنم‌." (اعراف‌، 18) و نیز اوصاف استکبار،(اعراف‌، 36) ظلم و بیدادگری‌،(کهف‌، 29) تکیه کردن بر ظالمان‌،(هود، 113) دنیاپرستی‌،(اسرأ، 18) زراندوزی‌،(توبه‌، 34 و 35) فرار از جهاد،(انفال‌، 15 و 16) ترک نماز،(مدثر، 39 ـ 46) ریختن خون بی‌گناهان‌،(مائده‌، 32) منع زکات‌،(فصلت‌، 7) خوردن مال یتیمان‌،(نسأ، 2) رباخواری‌،(بقره‌، 275) کفران نعمت الهی‌،(ابراهیم‌، 28 و 29) کم‌فروشی‌،(مطففین‌، 1 و 4 و 5 و 7) عیبجویی و غیبت‌،(همزه‌، 1 ـ 4) اسراف و تبذیر،(مؤمن‌، 43 ـ اسرأ، 27) جرم و گناه‌(مریم‌، 86) تعدی از حدود الهی‌.(نسأ، 14 و...)