دربارة آیة 6، سوره لقمان و علم موسیقی توضیح دهید، چرا برخی از مردم طرفدار موسیقی مطرب هستند؟ اگر موسیقی حرام و باطل است چرا آن را در رسانه‌ها

آهنگ‌ها و آوازها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: الف‌) آهنگ‌ها و آوازهایی که به شیوة مجالس‌ِ عیش و عشرت و محافل‌ِ رقص و پایکوبی اجرا می‌شود و انسان را از حالت‌ِ اعتدال‌ِ فکری و ذهنی دور می‌سازد و به بی‌بند و باری‌، لاقید بودن و بی‌تعهّد زیستن دعوت و تشویق می‌کند که اصطلاحاً به آن "ساز و آوازهای مبتذل‌" می‌گویند. ب‌) آنهایی که هم از نظر محتوا (مضمون اشعار) دارای معنایی با شکوه و زیباست و هم از نظر اجرا، خوب و زیبا اجرا می‌شود و در عین حال تناسب و شباهتی با ساز و آوازهای مجالس لهو، عیش و عشرت و فساد ندارد. گوش دادن به نوع اوّل حرام است‌; امّا نوع دوم اشکال ندارد.(جامع‌المسائل "استفتائات‌، آیت‌الله فاضل لنکرانی‌، ص 252 مطبوعاتی امیر، چاپ دوم‌، بهمن 1375.) ج‌) ساز و آوازهایی که نسبت به آن شک داریم و نمی‌دانیم آیا از نوع اوّل است تا از آن پرهیز کنیم و یا از نوع دوم است تا پرهیز لازم نباشد. گوش دادن به موارد مشکوک (نوع سوم‌) اشکال ندارد; امّا بهتر است که به این نوع آهنگ‌ها هم گوش نکنیم‌. آیاتی از قرآن کریم مسلمانان را از گوش دادن به غنا (موسیقی‌های مبتذل‌) باز می‌دارد; "فاجتَنبوا قَول‌َ الزُّور; (حج‌، 30) از قول زور اجتناب کنید." یکی از مصداق‌های قول الزور، غنا (ساز و آوازهای مبتذل‌) است‌.(المیزان‌، ج 14، ص 379، تفسیر ابوالفتوح رازی‌، ج 8، ص 92، انتشارات اسلامیه‌.) قرآن کریم می‌فرماید: "وَ مِن‌َ النَّاس‌ِ مَن یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیث‌ِ لِیُضِل‌َّ عَن سَبِیل‌ِ اللَّه‌ِ بِغَیْرِ عِلْم‌ٍ وَ یَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُوْلَََّـئِکَ لَهُم‌ْ عَذَاب‌ٌ مُّهِین‌ٌ # وَ إِذَا تُتْلَی‌َ عَلَیْه‌ِ ءَایََتُنَا وَلَّی‌َ مُسْتَکْبِرًا کَأَن لَّم‌ْ یَسْمَعْهَا کَأَن‌َّ فِی‌َّ أُذُنَیْه‌ِ وَقْرًا فَبَشِّرْه‌ُ بِعَذَاب‌ٍ أَلِیم‌ٍ ; (لقمان‌، 6 و 7) و برخی از مردم کسانی‌اند که سخن بیهوده را خریدارند تا مردم را از روی جهل و نادانی گمراه سازند و آیات الهی را به استهزا و ریشخند گیرند; برای آنان عذابی خوار کننده خواهد بود. هنگامی که آیات ما بر او خوانده می‌شود مستکبرانه روی برمی‌گرداند گویی آن را نشنیده‌، گویی اصلاً گوش‌هایش سنگین است‌. او را به عذاب دردناک خبر بده‌." قبل از هر چیز خوب است بدانیم که شأن نزول این آیات‌، در مورد مردی به نام "نضربن حارث‌" است‌; او چون شغلش تجارت بود، به ایران سفر می‌کرد و از آن جا کتاب‌هایی را که در مورد داستان‌های رستم و اسفندیار و یا افسانه‌های سلاطین و پادشاهان ایران بود خریداری می‌کرد و بر سر راه کسانی که برای شنیدن قرآن نزد پیامبر اکرم 9 می‌رفتند می‌نشست و آنان را دور خود جمع کرده‌، آن‌ها را به آن داستان‌ها مشغول می‌نمود تا شنیدن قرآن را ترک کنند. البته شأن نزول دیگری نیز برای این آیه بیان شده است‌.(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت‌الله مکارم شیرازی و همکاران‌، ج 17، ص 13، دارالکتب الإسلامیة / المیزان‌، علامه طباطبایی‌، ترجمة سیدمحمدباقر موسوی همدانی‌، ج 16، ص 326، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی‌;.) امّا موضوع این دو آیه‌، در اصل "لهو الحدیث‌" است ـ که مفهوم آن گسترده می‌باشد ـ و مقصود از آن هر گونه سخن یا آهنگ‌های سرگرم کننده و غفلت زاست که آدمی را از حق منصرف کرده‌، چیزی جز غفلت و گمراهی برای انسان به ارمغان نمی‌آورد; چه این غفلت و بیهودگی‌، از طریق حکایات و داستان‌های خرافی باشد و یا با چیزهایی مانند شعر و موسیقی و غنا و آهنگ‌های شهوت‌انگیز. خلاصه‌، با توجه به "لهو الحدیث‌" و کلمة "لهو" هر آن چیزی که انسان را به بیهودگی و فساد سوق دهد، موضوع این آیه می‌باشد که نمونه بارز آن‌، اشعار عاشقانه خوانندگانی است که هم محتوا و هم آهنگ آن‌ها باعث گمراهی و فساد است‌. به همین جهت‌، در روایات ائمه‌: از این آیات معنای "غنا" و "موسیقی‌" و "خوانندگی‌" لهو و باطل استفاده شده است و حرمت آن را بیان کرده‌اند که در واقع‌، مصداق بارز همان "لهو الحدیث‌" است‌; برای نمونه‌، امام باقر7 می‌فرمایند: "الغنأ مما اوعد الله عزّوجل‌ّ علیه النّار و تلاهذه الآیة‌: وَ مِن‌َ النَّاس‌ِ مَن یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیث‌ِ...; غنا از جمله مواردی است که خداوند عزّوجل‌ّ بر آن آتش جهنم را وعید داده است‌.(ر.ک‌: تفسیر نورالثقلین‌، العروسی الحویزی‌، ج 5، ص 412، مؤسسة التاریخ العربی‌/ تفسیر المیزان‌، ترجمة سیدمحمدباقر موسوی همدانی‌، ج 16، ص 333.) تفسیری از این دو آیه همراه با چند نکته‌: "وَ مِن‌َ النَّاس‌ِ مَن یَشْتَرِی‌; بعضی از مردم می‌خرند" "اشترأ" یعنی خریدن و این کنایه از تلاش و کوشش برای به دست آوردن و رسیدن به چیزی است‌; یعنی برخی از مردم تلاش می‌کنند که به سخنان بیهوده دست پیدا کنند. و برای آن مطالب غفلت‌زا، از مال و وقت و زندگی خود خرج می‌کنند، ولی برای شنیدن آیات الهی که حق بوده‌، از جانب پروردگار است‌، امتناع می‌کنند. ـ "لِیُضِل‌َّ عَن سَبِیل‌ِ اللَّه‌ِ"; لهو الحدیث و غنا و موسیقی‌، انسان را از راه خدا و قرآن گمراه می‌کند. ـ انسان‌هایی که با "لهو" و "غنأ" و... سرو کار دارند، مردمانی نادان و جاهلند: "بِغَیْرِ عِلْم‌ٍ" ـ افرادی که با موسیقی و... مشغول هستند، انسان‌هایی بی‌ادب نسبت به مقدسات می‌باشند; چرا که قرآن و راه خداوند را به استهزا و مسخره گرفته‌اند: "و یتّخذها هزواً" ـ موسیقی و غنا و استفاده از ابزار طرب‌انگیزی که انسان را از یاد و راه خدا غافل کند، ممنوع و حرام است‌; چون وعدة جهنم به آن داده شده است‌: "أُولَئِک لَهُم عذَاب‌ٌ مُهین‌ٌ" ـ افرادی که با سخنان لهو، خود را مشغول کرده‌اند، نسبت به آیات خداوند اعراض و تکبر دارند: "وَلَّی‌َ مُسْتَکْبِرًا" ـ یکی از گناهان‌، دوری کردن از شنیدن آیات قرآن و مشغول ساختن مردم به مطالبی مانند قصه‌ها و افسانه‌های دروغین‌، به قصد سدکردن دین خداوند متعال است‌. ـ شنیدن و پرداختن به حرف‌های بیهوده و باطل‌، گوش انسان را نسبت به‌، شنیدن آیات الهی سنگین می‌کند: "کَأَن‌َّ فِی‌َّ أُذُنَیْه‌ِ وَقْرًا" ـ "بشارت‌" برای خبرهای خوش و فرجام‌های نیک است‌، ولی چون این گروه‌، آیات خداوند را به مسخره گرفتند، خداوند هم از روی استهزا به آنان عذاب دردناک را بشارت داده است‌: "فَبَشِّرْه‌ُ بِعَذَاب‌ٍ أَلِیم‌ٍ "(ر.ک‌: فی ظلال القرآن‌، سیدقطب‌;، ج 6، ص 487، دارالاحیأ التراث العربی / برای اطلاع بیشتر از بحث موسیقی و غنا ر.ک‌: نظری به موسیقی از طریق کتاب و سنت‌، سیدمصطفی شریعت موسوی ،ص 198 ـ 238، انتشارات اسماعیلیان‌.) بنابراین‌، غالب موسیقی‌هایی که در رسانة گروهی صدا و سیما پخش می‌شود جز قسم "ب‌" می‌باشد. قرآن کریم و روایات اسلامی یاد خدا و خواندن قرآن‌، دعا و عبادات را آرام بخش روح و روان انسان می‌دانند; چنان که قرآن کریم می‌فرماید: "...أَلاَ بِذِکْرِ اللَّه‌ِ تَطْمَغ‌ن‌ُّ الْقُلُوب‌ُ ;(رعد،28)... آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد." ولی برخی از آن‌ها جزو قسم "الف‌" و "ج‌" می‌باشد که تشخیص آن به عهده مکلف است‌.