جایگاه و منزلت افرادی که از پیروان دیگر ادیان بوده و یا بیدین هستند، از نظر اسلام، در نزد خداوند متعال چگونه است و آیا در جهان آخرت آنها هم مم

خداوند متعال میفرماید: "إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ الَّذِینَ هَادُواْ وَ النَّصَـَرَیَ وَ الصَّـَبِ ئ‹ِینَ مَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الاْ ئَخِرِ وَ عَمِلَ صَـَـلِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَ لاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاَ هُمْ یَحْزَنُونَ; (بقره، 62) در حقیقت کسانی که ]به اسلام[ ایمان آورده، و کسانی که یهودی شدهاند، و ترسایان و صابئان، هر کس به خدا و روز بازپسین ایمان داشت و کار شایسته کرد، پس اجرشان را نزد پروردگارشان خواهند داشت، و نه بیمی بر آنان است، و نه اندوهناک خواهند شد". بر اساس آیه مذکور، برخی از پیروان ادیان دیگر و غیرمسلمان، نیز در روز قیامت دارای اجر هستند. هر کس که در عصر خود به پیامبر بر حق و کتاب آسمانی زمان خویش، ایمان آورده و عمل صالح انجام دادهاند، اهل نجاتند; ولی پس از ظهور اسلام و بعثت پیامبراسلامبه عنوان خاتم پیامبران، تمام انسانها موظفند که از دین اسلام و آیین پیامبراکرمپیروی کنند. اگر این افراد اعم از پیروان ادیان دیگر، کفار، لائیکها و... از اسلام و حقانیت آن آگاه باشند; ولی حق را نپذیرند و از روی عناد و لجاجت سر تسلیم فرود نیاورند، گنهکارند در واقع جاهل مقصر هستند و در روز قیامت معذور نخواهند بود. تعبیر قرآن در اینباره به صورت عبارت بَعْدِ مَا تَبَیَّن;(نسأ،115) میباشد. آیه شریفه یاد شده، این مطلب را گوشزد میکند که پس از آشکار شدن حق، دیگر نباید بر راه غلط خود سماجت ورزند. زیرا در این فرض نپذیرفتن وحی جدید، طغیان در برابر خداوند است. ولی اگر به حقانیت اسلام پی نبرده و جاهل قاصر بوده و یا جز مستضعفان فکری باشند، معذور خواهند بود چنانکه خداوند متعال در سوره نسأ، آیات 97ـ99، حسابرسی افراد مستضعف را از دیگران جدا دانسته است. مستضعفان افرادی هستند که از نظر فکری یا بدنی یا اقتصادی آنچنان ضعیفند که قادر به شناخت حق از باطل نیستند و یا اینکه با تشخیص عقیده صحیح، بر اثر ضعف جسمی یا مالی یا محدودیتهایی که محیط بر آنها تحمیل کرده، بر انجام وظایف خود به طور کامل قادر نباشند و مهاجرت نیز برای آن مقدور نباشد، چنین کسانی مصداق استثنای آیه هستند و عفو و مغفرت خداوند متعال شامل حالشان شده، داخل دوزخ نمیشوند; بلکه در آنجا امتحان میشوند و با این امتحان "شقی و سعید" از یکدیگر شناخته میشود، بر اساس عقاید شیعه هر شخصی مؤظف است بر اساس تحقیق و بر اساس دلایل منطقی و محکم، اصول دین خود را انتخاب کند و تقلید از پدران و آبأ و اجداد و یا تحت تأثیر قرار گرفتن از محیط جایز نیست.(ر.ک: تفسیر المیزان، علامه طباطبایی;، ج 5، ص 48، نشر اسلامی / تفسیر نمونه، آیةالله مکارم شیرازی و دیگران، ج 4، ص 83ـ88، نشر دارالکتب الاسلامیة / معاد، حسین ربانی میانجی، ص 353ـ365، چاپ علمیه.)