تربیت مثبت، از دیدگاه قرآن کریم، دارای چه خصوصیاتی است؟

تربیت مثبت یا تربیت صالح از نظر قرآن تربیتی است که: 1. صبغه و رنگ الهی دارد، زیرا کودکی که تازه به دنیا آمده است، از حضور خداوند، تنزّل کرده و به خدا، تعهّد توحیدی سپرده است; بنابراین او خدای خود را خوب میشناسد و سرمایهاش این است که آگاه به دو راه نیک و بد است: "فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَ تَقْوَغهَا"(شمس، 8) و هنوز رنگ تیرة طبیعت، او را رنگین نکرده است; بنابراین "قبل از اینکه با عادات و رسوم دیگر آشنا شود، باید او را با تربیت و آداب صحیح که "صبغة الهی" است، رنگین کنیم و نگوییم کودک است و باید بازی کند و هر چه خواست بگوید، بلکه باید بگوییم بازیِ صحیح بکند و حرفِ خوب، یاد بگیرد... ."(تفسیر موضوعی قرآن کریم، آیةالله جوادی آملی، ج 10، (مبادی اخلاق در قرآن)، ص 145، 1377 ش، مرکز نشر اسرأ.) 2. دو اصل مهم تربیتی، یعنی تشویق و تهدید را مدّ نظر دارد، زیرا انسان هم باید در برابر انجام کار نیک تشویق شود و هم در برابر کار بد کیفر ببیند، تا آمادگی بیشتری برای پیمودن مسیر اول و گام نگذاردن در مسیر دوم پیدا کند. در قرآن کریم، برای تربیت انسانی و به دلیل همین نوع تربیت است که کلماتی همچون "نذیر" و "بشیر" یا "انذار" و "بشارت" در کنار هم قرار گرفته است. در این آیات، هم از بخشش خداوند سخن به میان آمده و هم عقاب و عذاب شدید او را گوشزد میکند: "ذکر مغفرت وسیع پروردگار و عقاب شدید او در واقع برای قرار دادن همگان در خط میانه خوف و رجأ است که عامل مهم تربیت انسان میباشد، نه هرگز از رحمت خدا مأیوس شوند، هر چند جرمشان سنگین باشد و نه هرگز از مجازات او، خود را در امان بدانند، هر چند گناهشان خفیف باشد.(تفسیر نمونه، آیةالله مکارم شیرازی و دیگران، ج 10، ص 127، دارالکتب الاسلامیة.) 3. دارای دو بال علم نافع و عمل صالح است; یعنی انسانی که تحت تربیت صالح قرار گرفته است، با دو بال علم و عمل به پیمودن مسیر تکامل، به سوی سعادت واقعی خود حرکت میکند.(المیزان، علامه طباطبایی;، ترجمة موسوی همدانی، ج 4، ص 188.) 4. ویژگی اصلی تربیت مثبت و صالح آن است که براساس و محور محبّت بنا شده است، نه به خاطر ترس از تنبیه یا شوق به تشویق. قرآن کریم در اینباره میفرماید: "أَلاَ َّ إِنَّ أَوْلِیَآءَ اللَّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاَ هُمْ یَحْزَنُون"(یونس،62) "نباید همة همّت اولیای منزل یا مدرسه، این باشد که فرزندان و نوآموزان را بر مدار ترس و تشویق یا تنبیه، تربیت کنند; البته باید عدّهای را بترسانند که اگر در امتحان یا سایر برنامهها، موفّق نشوید، تنبیه، مردود یا اخراج میشوید و عدّهای را نیز باید تشویق کنند که اگر در امتحان یا برنامههای کلاس کامیاب شدید، هم جایزه میگیرید و هم آیندهسازان خوبی خواهید بود، این کارها سودمند است، اما کار نهایی نیست و باید دانشآموز را بر محور محبّت تربیت کرد تا دوستدار علم و... شود...".(تفسیر موضوعی قرآن کریم (مراحل اخلاق در قرآن)، آیةالله جوادی آملی، ج 11، ص 331، 1377 ش، مرکز نشر اسرأ.)