بعد از این که انسان‌های خوب در قیامت به پاداش خود، و انسان‌های بد به عذاب‌شان رسیدند; زندگی آنان بعد از آن چگونه خواهد بود؟ آیا زندگی آن دنی

پس از آن‌که قیامت برقرار شد و بهشتیان به بهشت و جهنمیان به جهنم رفتند; در بهشت نیز برای بهشتیان نوعی تکامل وجود دارد که منشأ این تکامل ممکن است ثمرة آثار اعمال باشد و یا منشأ و سرچشمة آن فیض الهی و خداوند متعال باشد. افزون بر این بهشت و جلب رضایت خداوند هدف نهایی انسان‌ها و مکان جاودانه است و انسان هرچه در دنیا کاشته در آن‌جا درو می‌کند و از آن بهره می‌برد; و آن‌جا مقصد نهایی است‌، وقتی به آخرت رسیدیم‌; دیگر معنا ندارد که گفته شود چه می‌شود و هدف از این مقصد چیست‌؟ چون بهشتیان در بهشت و مقصد نهایی خودشان جای گرفته‌اند و هیچ ترس و غمی ندارند.( ر.ک‌: کشف المراد، علامه حلی‌;، ص 411ـ427، نشر اسلامی‌. ) از نظر قرآن مجید معاد هم جنبه جسمانی و مادّی دارد و هم جنبة معنوی و روحانی زیرا انسان در قیامت (مانند دنیا) با جسم و روح حاضر می‌شود، و طبعاً باید از هر دو جنبه غرق مواهب و برکات الهی گردد. نعمت‌های جسمانی بهشت مانند نعمت‌ها و لذت‌های معنوی آن بسیار متنوع‌، گسترده و دل‌انگیز است که قرآن مجید به برخی از آن‌ها اشاره کرده است‌; مانند: باغ‌های زیبا و انواع مختلف میوه‌ها، قصرهای مخصوص‌، همسران پاک و پاکیزه‌، غذاها و نوشیدنی‌های خوشمزه و لذت‌بخش‌، لباس‌های زیبا و فاخر و... از آن‌جا که طبیعت محدود این جهان به ما اجازه نمی‌دهد که تصوّر همه جانبه‌ای از نعمت‌های مادّی و معنوی بهشت داشته باشیم‌، قرآن کریم با تعبیری جامع دربارة مواهب و نعمت‌های بهشت می‌فرماید: "لَهُم‌ْ فِیهَا مَا یَشَآءُون‌َ کَذَ َلِکَ یَجْزِی اللَّه‌ُ الْمُتَّقِین‌َ; (نحل‌، 31) در آن‌جا هر چه بخواهند برای آنان (فراهم‌) است‌. خدا این‌گونه پرهیزگاران را پاداش می‌دهد"; "وَ لَکُم‌ْ فِیهَا مَا تَشْتَهِی‌َّ أَنفُسُکُم‌ْ وَ لَکُم‌ْ فِیهَا مَا تَدَّعُون‌َ # نُزُلاً مِّن‌ْ غَفُورٍ رَّحِیم‌ٍ; (فصلت‌، 31 ـ 32) و هرچه دلهایتان بخواهد در ]بهشت‌[ برای شماست‌، و هرچه خواستار باشید در آن‌جا خواهید داشت‌; روزی آماده‌ای از سوی آمرزندة مهربان است‌."; بنابراین برای نعمت‌های بهشتی هیچ‌گونه محدودیتی (از جهت مقدار، نوع‌، کیفیت‌، زمان‌، مکان و...) وجود ندارد.( ر.ک‌: پیام قرآن‌، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 6، ص 227 ـ 305، مدرسة‌الامام امیرالمؤمنین‌. ) قرآن کریم می‌فرماید: "فَـءَاتَئَهُم‌ْ اللَّه‌ُ ثَوَاب‌َ الدُّنْیَا وَحُسْن‌َ ثَوَاب‌ِ الاْ ?َخِرَة‌ِ وَاللَّه‌ُ یُحِب‌ُّ الْمُحْسِنِین‌َ; (آل عمران‌، 148) پس خداوند، پاداش این جهان و پاداش نیک آن جهان را به آن‌ها داد و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد". در این آیه‌، از پاداش دنیا به "ثواب الدنیا" تعبیر شده‌; ولی از پاداش آخرت به "حسن ثواب الآخرة‌" یاد شده است‌; این اشاره به این پاداش آخرت با پاداش دنیا بسیار فرق دارد; زیرا پاداش دنیا هر چه باشد، بالاخره آمیخته با فنا و پاره‌ای از ناملایمات است ـ که طبیعت زندگی این دنیاست‌; در حالی که پاداش آخرت سراسر حسن بوده‌، از هر نظر خالص و به دور از ناراحتی‌ها و گرفتاری‌های دنیاست‌.( ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، همان‌، ج 3، ص 122 ـ 123 . )