با توجه به آیة 215 سوره مبارک بقره که به گروهی از مستحقان انفاق اشاره فرموده‌، آیا این استحقاق‌، حتی در صورتی است که گروه مزبور، به دستورهای ا

1. افزون بر آیة شریف مطرح شده در پرسش‌، قرآن کریم در آیات 261 ـ 274 سوره بقره نیز، به تفصیل به موضوع انفاق پرداخته که مراجعه به آن‌ها در روشن‌تر شدن مطلب‌، بسیار مؤثر است‌; در این آیات‌، ضمن تشویق به انفاق‌، به شرایط آن نیز اشاره شده که مهم‌ترین آن‌ها، اخلاص در انفاق و ریا نکردن در آن منت نگذاشتن پس از انفاق به نیازمند و پرداخت آن به صورت آشکار و مخفی است‌. 2. در میان آیات مزبور، آیة 271، با پرسش شما بیش‌تر متناسب است‌; از این رو، دربارة آن‌، توضیحاتی داده می‌شود. در این آیة شریف آمده است‌: "لَیس‌َ عَلَیکَ هُدغ‌هُم ولـَکِن‌َّ اللّه‌َ یَهدی مَن یَشأُ وما تُنفِقوا مِن خَیرٍ فَلاِ َنفُسِکُم وما تُنفِقون‌َ اِلآ ابتِغأَ وجه‌ِ اللّه‌ِ...; هدایت آن‌ها ]به طور اجبار[ بر تو لازم نیست ]از این رو ترک انفاق به غیر مسلمانان‌، برای اجبارشان به اسلام صحیح نمی‌باشد[، ولی خداوند هر کس را بخواهد ]و شایسته باشد[ هدایت می‌کند، و آن چه را از خوبی‌ها انفاق می‌کنید، برای خودتان است‌، ]ولی‌[ جز برای رضای خدا انفاق نکنید، درباره این قسمت از آیه نکاتی تأمل شدنی است‌: الف ـ این آیه شریف‌، موضوع جواز انفاق به غیر مسلمانان را بیان می‌فرماید، بدین توضیح که فشار وارد کردن بر غیر مسلمانان فقیر به منظور انتخاب اسلام صحیح نیست‌; از این رو همان گونه که بخشش‌های الهی و نعمت‌های او در این جهان‌، صرف نظر از عقیده و آیین‌، شامل حال همة انسان‌ها می‌شود، مؤمنان نیز باید، هنگام انفاق‌های مستحبی و رفع نیازمندی‌های بینوایان‌، در مواقع لزوم حال غیر مسلمانان را رعایت کنند; البته این رویکرد، در صورتی است که انفاق بر غیر مسلمانان‌، به منظور انجام کمکی انسانی بوده‌، موجب تقویت کفر و پیش برد نقشه‌های شوم دشمنان دین نشود، بلکه آن‌ها را به روح انسان دوستی اسلام آگاه سازد.(تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 2، ص 259، دارالکتب الاسلامیة‌.) و سبب جلب و جذب آنان به این دین گردد. در فقه اسلام از چنین کمک‌هایی‌، به "مؤلفة قلوبهم‌"; یعنی تألیف و جذب قلوب غیر مسلمانان به اسلام یاد شده است‌. ب ـ عبارت "وما تُنفِقون‌َ اِلآ ابتِغأَ وجه‌ِ اللّه‌ِ; یعنی مسلمانان تنها برای خدا و طلب خشنودی او، از اموال خود انفاق می‌کنند. در آیة شریف‌، مورد بحث‌، مطلق است‌، از این رو، انفاق بر غیر مسلمان‌، چنان چه در راه خدا و جلب خشنودی او باشد، شامل اطلاق آیه شده‌، چنین انفاقی اشکالی نخواهد داشت‌.(المیزان فی تفسیر القرآن‌، علامه طباطبایی‌;، ج 2، ص 405، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات‌.) البته همان گونه که یاد آوری شد، نباید موجب تقویت آن‌ها در کفر شود، بلکه سبب عظمت اسلام‌، ترویج آن و یا سوق دادن آنان به اسلام گردد: با توجه به این نکته‌، هر چند صرف پای بند نبودن به دستورهای اسلام‌، مانند نماز، روزه و...، سبب نمی‌شود که چنین اشخاصی در گروه غیر مسلمان قرار گیرند، ولی با این وجود، اگر انفاق به گروهی که در آیه شریف مورد پرسش بدان‌ها اشاره شده‌، در شرایط مزبور، یعنی بی‌توجهی به واجبات دینی‌، موجب تقویت این عملکرد اشتباه آنان شود، بی‌تردید مشمول انفاق نبوده‌، اولویت در انفاق‌، با مسلمانان پای بند به واجبات و تکالیف دینی خواهد بود; البته‌، اگر قرار باشد به هر دلیلی‌، تنها به همین گروه‌ِ ناپای‌بند به واجبات دینی انفاق شود، بدیهی است که گروه یاد شده در آیه‌، اولویت خواهند داشت‌. 3. افزون بر پرداخت‌های مالی مستحب‌، انفاق در مفهوم کلی خود، شامل پرداخت‌های مالی واجب‌، مانند خمس‌، زکات‌، کفاره‌های مالی و... نیز می‌شود(همان‌، ص 383.) که از جملة آن‌ها، وجوب پرداخت نفقه بر افراد تحت تکفّل و سرپرستی‌; در این صورت در مقایسه با نفقه سایر بستگان از جمله پدر و مادر نفقة زن دارای امتیازهای ویژه‌ای است‌، ولی در هر صورت‌، نفقه پدر و مادر نیز بر فرزندان واجب است‌. امتیازهای یاد شده دربارة نفقه همسر، و همچنین شرایط لزوم پرداخت نفقه بر پدر و مادر و سایر بستگان در مواد 1195 ـ 1206 قانون مدنی کشور بیان شده است‌. برای آگاهی بیش‌تر، می‌توانید بدان‌ها رجوع کنید.