با توجه به آن که خداوند می‌فرماید: "أَوَ لَم‌ْ یَتَفَکَّرُواْ فِی‌َّ أَنفُسِهِم‌" آیاتی که درباره شناخت نفس آمده را توضیح دهید؟

"نفس‌" در لغت به معنای "ذات‌" جان‌، روان و... آمده که در فارسی از آن به "من‌" یا "خود" تعبیر می‌شود.(ر.ک‌: مفردات الفاظ قرآن‌، راغب اصفهانی‌، ص 522 و 523، دارالکاتب العربی‌.) "نفس‌" در قرآن کریم در موارد مختلفی به کار رفته است از جمله‌: 1. روح‌; (زمر،42) 2. ذات و شخص‌; (بقره‌،48) 3. تمایلات‌، غرائز و خواهش‌های وجود انسان (یوسف‌،53) 4. قلب و باطن‌; (اسرأ،25) و... البته می‌توان گفت که با دقت در تمام موارد مذکور نفس به معنای خود یا ذات است‌. خداوند متعال در آیاتی انسان‌ها را به شناخت نفس فرا خوانده است از جمله می‌فرماید: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُواْ عَلَیْکُم‌ْ أَنفُسَکُم‌;(مائده‌،105)ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مراقب خود باشید." و در جایی دیگر آمده‌: "قَدْ أَفْلَح‌َ مَن زَکَّغ‌هَا # وَ قَدْ خَاب‌َ مَن دَسَّغهَا ;(شمس‌،9ـ10) هر کس نفس خود را پاک و تزکیه کرده‌، رستگار شده‌; و آن کس نفس خویش را با معصیت و گناه آلوده ساخته نومید و محروم گشته است‌." شناخت نفس از راه سیر درونی و انفس و مطالعه‌، تفکر و تعقل در درون انسان اعم از جسم و روح ممکن است همچنین از راه سیر بیرونی و آفاقی نیز می‌توان نفس را شناخت‌; قرآن کریم می‌فرماید: "سَنُرِیهِم‌ْ ءَایَـَتِنَا فِی الاْ ?َفَاق‌ِ وَ فِی‌َّ أَنفُسِهِم‌ْ حَتَّی‌َ یَتَبَیَّن‌َ لَهُم‌ْ أَنَّه‌ُ الْحَق‌ُّ أَوَ لَم‌ْ یَکْف‌ِ بِرَبِّکَ أَنَّه‌ُو عَلَی‌َ کُل‌ِّ شَی‌ْءٍ شَهِیدٌ ;(فصلت‌،53) به زودی نشانه‌های خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آن‌ها نشان می‌دهیم تا برای آنان آشکار گردد که او حق است‌; آیا کافی نیست که پروردگارت بر همه چیز شاهد و گواه است‌؟!" "نفس‌" اقسامی دارد: 1. نفس مطمئنه‌; که از صفات رذیله پاک شده و به اخلاق پسندیده متصف شده است که در سوره فجر، آیه 27ـ30 مورد اشاره قرار گرفته است‌. 2. نفس اماره‌; نفسی است که بر انسان چیره شده و او را به گناه وادار می‌کند;(یوسف‌،53) 3. نفس لوّامه‌; که انسان را بر خیر و شر سرزنش و ملامت می‌کند.(قیامت‌،2)(برای آگاهی بیشتر ر.ک‌: اخلاق در قرآن‌، آیت اللّه مصباح یزدی‌، ج 2، ص 23ـ35، مؤسسة پژوهشی و آموزشی امام خمینی‌;، قم‌.)