انواع گروههای مذهب شیعه را معرفی کنید؟

اصطلاح شیعه از زمان رسول خدا9 بر پیروان علیاطلاق میشد. در روایات زیادی ـ که از اهلسنّت نیز نقل شده ـ وارد شده است که پیامبر9 پس از تلاوت آیة: "إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّـَـلِحَـَتِ أُوْلَغکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّة;(بیّنه،7) ]امّا[ کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، بهترین مخلوقات ]خدا[ هستند" فرمود: "هم أنت و شیعتک یا علی; آنان یعنی "خیرالبریّه" تو و شیعیانت میباشید یا علی."(تفسیر نمونه، آیةالله مکارم شیرازی و دیگران، ج 27، ص 209 ـ 211، نشر دارالکتب الاسلامیه.) امّا چگونگی پیدایش شیعه و فرقهای آن، و اینکه کدام فرقه براساس قرآن، برحق است، روز هجدهم ذیالحجة ـ آخرین روزی که پیامبر9 میتوانست با جمع کثیری از امت اسلام، که از نواحی مختلف آمده بودند، سخن بگوید ـ خداوند فرمان داد تا پیامبر9 رهبر و امام مسلمانان را برای آینده معرفی کند: "یَـََّأَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَآ أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُو وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاس;(مائده،67) ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، کاملاً به مردم برسان; و اگر نکنی، رسالت او را انجام ندادهای، خداوند تو را از ]خطرات احتمالی[ مردم نگاه میدارد." پیامبر9 با آمدن این فرمان، مردم را از امامت الهی علیآگاه ساخت; با همین نصب بود که همة دین خدا، حتی رهبرش، کامل شد; پس فرمود: "الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الاْ سًِسْلَـَمَ دِینًا;(مائده،3) امروز ]هجدهم ذیالحجه، روز نصب علیاز طرف خداوند به امامت[ کافران از دین شما مأیوس شدند; بنابراین از آنها نترسید و از ]مخالفت[ من بترسید. امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تکمیل نمودم و اسلام را به عنوان آیین ]جاویدان[ شما پذیرفتم." این مقدمه برای این گفته شد که اگر بین مسلمین مذاهب گوناگون اختلاف ایجاد شد; برای آن بود که از فرمان الهی سرپیچی کردند; و به فرقههای مختلف تقسیم شدند; امّا شیعه گوش به فرمان الهی سپرد و به امامت علیایمان آورد و اسلام واقعی و الهی در قالب تشیع، به حیات خود ادامه داد. ولی در همین طریق نیز، گروهی از فرمان الهی سرباز زدند و امامت بعضی از ائمّه: را نپذیرفتند، زیرا علاوه بر آنکه پیشاپیش و از قبل، پیامبر9 نام دوازده رهبر الهی را که هنوز متولد نشده بودند، بیان فرموده بود،(بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 23، ص 289، مؤسسة الوفأ بیروت.) علاوه بر این، علیکه رهبر الهی بود، خود امام بعدی را که باز به تعیین الهی بود، مشخص فرموده و بدین ترتیب هر رهبر الهی، رهبر بعد از خود را تعیین میکرد، ولی همانطور که عدهای به تعیین الهی در مورد علیتن نداده; عدهای هم به تعیین ائمّه: در مورد امام بعدی خود ـ که به امر خدا بود ـ تن ندادند; و به رأی و سلیقة خود عمل کردند و مسیری غیر از راه خدا را پیمودند; بدین ترتیب بود که امامیّه نیز به چند فرقه تبدیل شد. با این مقدمه، روشن شد که صرف اینکه فرقهای از فِرَق، شیعه باشد، امتیاز، محسوب نمیشد، مگر آنکه تا آخر راه، ملتزم به تعیین الهی در "اصل امامت" باشد; مانند شیعة دوازده امامی ـ اثناعشری ـ که تا آخرین امام خود، به سلیقة شخصی عمل نکرد; و تن به فرمان الهی داد. غیر از شیعة دوازده امامی، همة فرقهها در مسئله امامت، از فرمان الهی خارج شدند که مهمترین آنها فرقههای "زیدیّه" و "اسماعیلیّه" هستند. فرقة اوّل، سخن امام سجاد7 را ـ با آنکه به نظر آنان امام سجاد رهبری بود که خدا او را تعیین کرده بود ـ در امامت فرزندش، امام باقر7 نپذیرفتند و به سلیقه و رأی خودشان، قائل به امامت پسر دیگر امام سجاد7 شدند که "زید" نام داشت و از آن به بعد نیز خود به گروههای مختلفی تقسیم شدند. و فرقة دوّم ـ اسماعیلیه ـ سخن امام صادقرا ـ که فرمان خدا بود ـ در مورد امامت امام موسی بن جعفر7 نپذیرفتند، و با سلیقه و رأی خود، به امامت فرزند دیگر امام قائل شدند که "اسماعیل" نام داشت و از آن به بعد به گروههای مختلف تقسیم شدند و گروهها و فرقههای دیگر شیعه نیز به همین روش به وجود آمدند.(ر.ک: تفسیر نمونه، آیةالله مکارم شیرازی و دیگران، ج 4، ص 257 ـ 272 و ج 5، ص 2 ـ 22، نشر دارالکتب الاسلامیّة / اصول کافی، کلینی، کتاب الحجّة، ج 1، ص 286 ـ 438، نشر دارالاضوأ بیروت.) البته همانطور که اشاره شد; فرقههای شیعه بیشتر از آن است که بیان شد، ولی طرح و بحث قرآنی در این باره ممکن نیست.