الف ـ با توجه به این که در قرآن از دو حزب (حزب خدا و حزب شیطان‌) نام برده شده است‌، پس اعمال کسانی مانند مستضعفان فکری و معتقدان به ادیان غیر ا

الف ـ از نظر قرآن کریم و با نگاهی کلی‌، می‌توان انسان‌ها را به سه گروه تقسیم نمود: 1. حزب شیطان‌; مانند منافقان و کافران که جایشان در جهنم است‌: "استَحوَذَ عَلَیهِم‌ُ الشَّیطـَن‌ُ فَاَنسـغ‌هُم ذِکرَ اللّه‌ِ اُولغکَ حِزب‌ُ الشَّیطـَن‌ِ اَلا اِن‌َّ حِزب‌َ الشَّیطـَن‌ِ هُم‌ُ الخـَسِرون‌; (مجادله‌، 19) شیطان بر آن‌ها چیره شده و یاد خدا را از خاطر آن‌ها برده است‌، آن‌ها حزب شیطانند; بدانید حزب شیطان زیان کارانند." 2. حزب خدا; مانند کسانی که ولایت خدا، پیامبر و مؤمنان را پذیرفته‌اند و جایشان در بهشت است‌: "ومَن یَتَوَل‌َّ اللّه‌َ ورَسولَه‌ُ والَّذین‌َ ءامَنوا فَاِن‌َّ حِزب‌َ اللّه‌ِ هُم‌ُ الغـَـلِبون ; (مائده‌، 56) و کسانی که ولایت خدا و پیامبر او و افراد با ایمان را بپذیرند ]پیروزند، زیرا[ حزب و جمعیت خدا پیروز می‌باشد." 3. افرادی نیز میان دو گروه بالا قرار دارند; این افراد نیز خود دو قسمند: الف ـ جاهلان قاصر ]کسانی که تمام تلاش خود را برای کشف حقایق و داخل شدن در حزب خدا انجام می‌دهند، امّا حجّتی نمی‌یابند تا پیام خدا را دریافت کنند.[ "...اِلآ المُستَضعَفین‌َ مِن‌َ الرِّجال‌ِ والنِّسأِ والوِلدَن‌ِ لا یَستَطیعون‌َ حیلَة‌ً ولا یَهتَدون‌َ سَبیلا; (نسأ، 98)... مگر آن مردان و زنان و کودکان فرودستی که چاره‌جویی نتوانند و راهی نیابند." مستضعفان‌، همان جاهلان قاصرند; امام کاظم‌در تعریف مستضعف می‌فرماید: "مستعضف کسی است که حجّت و دلیل به او نرسیده باشد و به وجود اختلاف در مذاهب و عقاید که محرّک بر تحقیق است‌، پی نبرده باشد، اما هنگامی که به این مطلب پی برد دیگر مستعضف نیست‌."(اصول کافی‌، کلینی‌;، ج 2، ص 406، دارالکتب الاسلامیة‌.) گناهان این افراد تاجایی که به اندازه کفر نرسیده‌، به تناسب گناهشان‌، مجازات می‌شوند و سپس نجات می‌یابند و کارهای نیکشان به تناسب عملی که انجام داده‌، پاداش داده می‌شوند یا از عذابشان کاسته می‌شود: "فَاُولغ‌کَ عَسَی اللّه‌ُ اَن یَعفُوَ عَنهُم وکان‌َ اللّه‌ُ عَفُوًّا غَفُورا; (نسأ، 99) ممکن است خداوند، آنها را مورد عفو قرار دهد و خداوند، عفو کننده و آمرزنده است‌." ب ـ جاهلان مقصّر; ]کسانی که توان دریافت معارف و احکام الهی را دارند، ولی در این راه سستی می‌ورزند.[ مانند: مستضعفان ادعایی (نه واقعی‌) و مؤمنان گناه کار و...: "اِن‌َّ الَّذین‌َ تَوَفّغ‌هُم‌ُ المَلغکَة‌ُ ظالِمی اَنفُسِهِم قالوا فیم‌َ کُنتُم قالوا کُنّا مُستَضعَفین‌َ فِی الاَرض‌ِ قالوا اَلَم تَکُن اَرض‌ُ اللّه‌ِ وَسِعَة‌ً فَتُهاجِروا فیها فَاُولغ‌کَ مَأوغهُم جَهَنَّم‌ُ وسأَت مَصیرا; (نسأ، 97) کسانی که فرشتگان ]قبض ارواح‌[، روح آن‌ها را گرفتند، در حالی که به خویشتن ستم کرده بودند، به آن‌ها گفتند: شما در چه حالی بودید؟ ]و چرا با این که مسلمان بودید، در صف کفار جای داشتید؟![ گفتند: ما در سرزمین خود، تحت فشار و مستضعف بودیم‌; آن‌ها ]=فرشتگان‌[ گفتند: مگر سرزمین خدا پهناور نبود که مهاجرت کنید؟! آن‌ها ]عذری ندارند و[ جایگاهشان دوزخ است و سرانجام بدی دارند." این قسم افراد (جاهلان مقصّر) اگر به کفر کشیده شوند، اهل جهنمند و تا ابد در آن می‌مانند و اگر مسلمان باشند، اما گناه کنند، به تناسب گناهشان عذاب و سپس نجات پیدا می‌کنند. برخی معتقدان به ادیان الهی‌، جاهل قاصرند که حکم آن بیان شد و برخی دیگر از آن‌ها، جاهل مقصرند; این‌ها خود یا از جملة کفار غیر معاند هستند; دراین صورت‌، زمانی طولانی در جهنم عذاب می‌شوند، ولی در نهایت همان گونه که در جهنم هستند، عذاب‌های سخت از آن‌ها برداشته می‌شود و جهنم برایشان سرد و آرام می‌گردد، و یا از جملة کفار معاند هستند که در این صورت‌، برای همیشه در جهنم عذاب خواهند شد: "اِن‌َّ جَهَنَّم‌َ کانَت مِرصادا # لِلطّـَغین‌َ مَ ?‹ابـا # لـَبِثین‌َ فیها اَحقابـا # لا یَذوقون‌َ فیها بَردًا ولا شَرابـا...; (نبأ، 21 ـ 24) همان دوزخ در انتظار بدکاران است‌; آن دوزخ جایگاه مردم سرکش و ستم‌کار است که در آن قرن‌ها عذاب می‌کشند. هرگز در آن جا قطره‌ای آب سرد و شراب طهور نیاشامند... ." یادآوری‌: 1. مستضعف‌، غیر از جاهلان قاصر، مصادیق دیگری مانند دیوانگان‌، بچه‌ها و... را نیز شامل می‌شود. 2. کلمه حزب و احزاب‌، در قرآن کریم بارها تکرار شده است‌; مانند: آیات 53 مؤمنون و 32 روم‌.( ر. ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 4، ص 87 و 88، دارالکتب الاسلامیة‌; همان‌، ج 6، ص 24 ـ 27; همان ج 23، ص 460 ـ 462 / منشور جاوید، آیت الله سبحانی‌، ج 9، ص 306 ـ 307، انتشارات سیدالشهدأ7 / تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ج 20، ص 429 ـ 431 بنیاد علمی و فرهنگی علامه‌;.) برخی نشانه‌های "حزب خدا" عبارت است از: 1. ایمان به خدا و روز قیامت‌; 2. دوستی در راه خدا; 3. دشمنی در راه خدا; 4. ولایت اولیای حق‌; 5. رضایت خدا از آن‌ها و رضایت آن‌ها از خدا; 6. رسیدن به سعادت و... .(لطفاً به آیات 22 مجادله و 56 مائده در بارة این ویژگی‌ها مراجعه کنید.) برخی نشانه‌های "حزب شیطان‌" نیز به شرح زیر است‌: 1. نفاق‌; 2. دشمنی با حق‌; 3. فراموشی یاد خدا; 4. دروغ‌; 5. نیرنگ‌; 6. طرح دوستی با دشمنان خدا; 7. انجام کارهای بد; 8. سوگندهای ناروا; 9. گرفتار شدن به عذاب خداوند و زیان کاری و... . دراین باره نیز می‌توانید به آیات 14 ـ 19 مجادله مراجعه کنید.(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 23، ص 455 ـ 474، دارالکتب الاسلامیة‌; همان‌، ج 4، ص 433 ـ 434.)